Salón de Albarellos

Hai lugares que trascenden á vida de un… Si se pode chamar a Vilagarcía cidade, eu son entón un home de cidade, descendente de xentes de cidade, por que meu pai é fillo de carrilexo e miña nai filla de pontevedreses (ou marinenses, que ven sendo o mesmo). Agora que vivo en Vigo vexo claramente que Vilagarcía non se parece en nada a Vigo e que por moito que aos ingleses nos gusta pensar que vivimos nunha cidade… certamente Vilagarcía non deixa de ser un pobo grande… aínda que tamén é certo… non é unha aldea.

Quizais un puidera pensar que é o mesmo pero un pobo costeiro, por máis pequeno que sexa, como é por exemplo Carril, nunca será unha aldea. E non o digo por desprezo, todo o contrario… E é xustamente iso o que quero indicar… que eu non son de aldea, que eu nunca puiden dicir iso de “ir pasar o fin de semana á aldea” ou “pasar as vacacións no pobo”, nunca…

O meu único contacto era o dos meus avós que ían visitar todos os sábados a uns amigos a unha pequena aldea do concello, e da que traían pan de bola, verduras, leite fresco, e se cadra tamén viño… pero unha aldea dos meus avós ou dos pais dos meus avós, iso nunca existiu na miña vida.

Xustamente o contrario da miña querida muller Lupe, que viviu, ca súa familia, cun pe na cosmopolita Vigo e outro no pequeno Salón, da parroquia de Albarellos, no concello ribeirán de Boborás, lugar que só lembra Vigo polas súas pendentes.

Salón é un pobo colgado de si mesmo nunha ladeira dos montes máis profundos do Ribeiro e con el os seus viñedos, soutos, hortiñas. Salón, posiblemente nome de orixe xudeu, está agochado no lugar onde se atopan dous ríos e os seus fondos e estreitos vales, o Avia e o Viñao, e é como un balcón porque ante Salón, entre os pechados montes cheos de carballos, piñeiros, castiñeiros (e algunha, demasiada, mimosa) ábrese o longo val que baixa ata Leiro, unha pequena ventaíña dende a que se ve, ao lonxe, os altos do Concello de San Amaro.

Salón é tamén un pobo abandonado, polas xentes que por necesidade tiveron que marchar a Panamá, pero tamén polos que quedaron ou os que volveron que fixeron horribles engadidos de ladrillo e estrafalarias casas sacadas de algún barrio de novos ricos.

Pero para min, para o home de cidade que son, é tamén vellas casas arranxadas, estreitas corredoiras… e é o ruído, monótono, fermoso, da fervenza do Viñao, e os opíparos cocidos ca familia política, e a lareira e a cociña de ferro… e a colleita da uva, a lagareta… E moitas cousas que nunca vivín, que nunca souben e que gustaríame vivir, coñecer, aprender.

Amencer

Despois do soño reparador, cada amencer representa para nos un renacer, un novo e diario comezo. Xa o sabían fai máis de 2000 anos os exipcios, que adoraban a un deus con cabeza de falcón, Amón-Ra, que renacía ca aurora cada día despois de cruzar o inframundo ao longo de 12 terribles horas nas que sempre loitaba e vencía á serpente maligna Apep.

Non sempre é así. A miña costume de deitarme tarde non relaciona a saída do sol cun renacer, máis ben co fastidio de ter que erguerme despois de ter durmido menos horas das necesarias… pero ás veces…

Cando era neno os días empezaban inevitablemente a iso das 8 da mañá e normalmente ao saír de casa o sol xa comezara a súa andaina polo ceo diúrno. Pero había ocasións, máis das que na miña vida quixera, nas que eu tiña que me erguer moito máis cedo, días excepcionais polos que gardo unha sensación que relaciono intimamente ca miña infancia.

Por desgraza para min, de vez en cando os meus problemas de columna, de rinite, de alerxia obrigábanme a ir a Pontevedra cun “volante” para o especialista. Eses días normalmente comezaban cunha pequena representación da familia Campos Coello metidos nun Seat 127 pola PO-531 nas últimas horas da noite. Logo chegabamos a Pontevedra e o frío do amencer e as primeiras luces do día facíanme espertar e entón sentíame fresco, novo… como nun renacemento.

Así na miña infancia e na miña adolescencia, os amenceres eran viaxes: de neno eran viaxes ao médico, a Pontevedra sempre, e logo, sendo xa un adolescente, viaxes de pracer, a Portugal moitas delas. Teño gardado na memoria entre fíos de prata un momento dunha desas excursións: parar a tomar un café na fortaleza de Valença xusto cando empeza a saír o sol Miño arriba. Lembro a sensación daquela tranquilidade, do pausado espertar da fortaleza, da frescura do aire limpo de xente, de ruídos, do doce cheiro do café nas pequenas tazas…

Xa maior a miña relación con Dona Aurora cambiou totalmente: xa non me atopaba con ela os días que me erguía cedo, non, agora atopábaa porque esperaba por ela, esperto, interminables noites de sábados…

Lembro, por exemplo, cando estudaba en Vigo, que os meus amenceres empezaban moitas veces ao saír dun local de Lepanto chamado Planta Baixa, e que o sol nacente iluminaba por igual ao meu ser desfeito pola esmorga e aos homes e mulleres aínda con medio ser na cama que marchaban a traballar. Tal como cantaba Sabina: “Ambiguas horas que mezclan al borracho y al madrugador”.

Lembro tamén, con felicidade e tristeza, moitas noites en Vilagarcía que remataban cun lixeiro almorzo a base de bocata e ración de patacas fritidas, nun bar que nunca durmía chamado Tarifa. Normalmente iamos Marcos, Gunde, Fran, meu primo, e o coitado do David, o irlandés. Lembro como todas as noites David, aínda máis bébedo que nos, liberaba a súa torturada alma de irlandés protestante desprezado por igual polos compatriotas católicos e polos ingleses protestantes, por non ser nin católico nin inglés, contando historias da súa vida que só cambiaban de sábado en sábado en que unhas veces a Raíña era unha mala puta e outras alguén que debía ser salvado por Deus. Lembro que David sempre almorzaba “Bacon and Egs” con cubata e que sempre entrabamos de noite e saiamos de día, co sol aparecendo polo horizonte, facéndome sentir a un tempo canso pero tamén fresco, novo.

Lembro tamén esa sensación cada fin de ano que teño vivido, como si o sol fora o sinal para rematar unha alegre noite de troula, que xa lle chega de tanta festa. En especial un que despois de ir tomar o obrigado chocolate con churros, e xa bastante avanzada a mañá fun a dar un tranquilo paseo polo peirao. Lembro sentirme feliz, satisfeito. E lembro como non, aqueles días que vivín nunha casa en Guillán ou no piso na Compostela, nos que as noites tamén terminaban ao amencer, cun novo sol que quentaba a ría enteira e ao meu canso corpo, que me facía sentir vivo a pesares da noite de bailes, gritos, alcol.

Agora os amenceres xa non significan nada diso para min, agora son para min unha rutina, o momento no que o porto empeza a recuperar a súa pequena actividade diaria de camións, traballadores e coches que van e veñen sen parar, e se cadra, despois de tantos anos de mirar os amenceres dende tantos puntos de vista, é por iso que por fin son quen de aprecialos na súa total beleza.

Avoa

Durante moitos anos a miña avoa sentaba un metro máis alá, dentro da habitación que non sae na foto, pero ás costas do mundo enteiro, ca mirada perdida nos puntos, nos fíos, nos pespuntes, nas teas, nos ollos de agullas polos que non pasaría nun unha mosca, nas canillas, nos anacos de xiz, nas tesoiras... Eran tempos nos que miña aboa, muller de rabudo carácter só comparable co da miña nai agás pola total falta de tacto e oportunidade, só tiña ollos, fóra da costura, para o meu avó.

Os sons metálicos das tesoiras a cortar, o ritmiño enfeitizante da vella máquina singer que eu diría que aínda traballa…, os silencios atrapados polas agullas entre as teas… as longas conversas con veciñas, amigas, clientas… Lembro en especial cando viña a muller do Comandante… aquela señora de señorial presenza, de bo falar “castellano” pero de indescifrable aceno, que sempre era tratada efusivamente e que todos coñecíamos como a Comandanta… Sempre pensei que era a dona do Comandante Militar de Vilagarcía pero agora que o penso… ao mellor o marido era simplemente un comandante do exército.

Aquel vir e marchar de persoas a todas horas resultaba ás veces pesado, eu desenrolei o vicio de pecharme na miña habitación nas visitas máis insoportables, pero logo un decatábase de que a casa, sen esas visitas quedaba totalmente valeira.

Daquela, a hora na que a luz non daba para seguir cortando e cosendo, cosendo e cortando, marcaba o momento de dar a volta á vida, de enfocala cara o outro lado, cara o exterior, cara a rúa. Entón miña avoa cruzaba a porta ás súas costas e asomábase ao balcón para esperar a volta do meu avó.

Agora miña avoa, viúva, ca vista minguada de tanto perderse nos puntos, nos fíos, nas agullas, pasa a vida unicamente nese lado da porta do balcón. Moito lle gusta (e lle gustou) a ela iso de mirar, dende a distancia, como pasan a súa vida os demais. Outro defecto da miña avoa, ter que enterarse de todo. Supoño que o que facemos na vida é, no fondo, o que somos: ela, que vestiu a tantas persoas na súa vida, que pasou o seu tempo enredada entre costuras, agora entretense cos fíos das vidas das persoas que van pasando por debaixo do seu balcón.