Sostiene Pereira

Quixera falar dun dos últimos libros que lin para recuperar a sección de crítica literaria do meu blog. “Sostiene Pereira”, de Antonio Tabucchi, é un libro incrible. Para min particularmente, sosteño, un descubrimento marabilloso.

Creo que a primeira peculiaridade que me chamou a atención foi que estivese escrito en segunda persoa. O escritor, ou a lo menos a persoa que conta a historia faino en segunda persoa, sempre comezando ou rematando anacos dela co “Sostiene Pereira”, como para remarcar claramente que non é unha historia propia, que é algo que alguén está a transcribir, algo que está a ser contado ao oído. Esa foi a primeira impresión que recibín, que o escritor recibiu o encargo de por por escrito a historia de Pereira, pero que non quere involucrarse nela, que lava as mans, que non é cousa súa. Como cando alguén cita unha opinión allea pero contraria.

Eu non entendía moi ben esa manía de distanciarse dunha historia que por outro lado tiña a impresión, polo menos ao principio, que era un tanto monótona, sosa, apagada. Total, non era máis que a historia dun editor mediocre no medio dunha época triste da historia de Portugal. Un home monótono, apegado aos seus costumes e que vivía parapetado detrás de pequenas manías diarias e que non quería nin verse envolto nin abrir os ollos a esa realidade, que trataba de vivir a toda costa como sempre… cos mesmos hábitos de sempre. De feito, fascinoume ese xeito que ten o escritor de transmitir esa vida insípida do editor.

Pero de súpeto marcha a tomar os baños e os deixa polo medio… e empeza a involucrarse con persoas cas que alguén como el non debería involucrarse, o rapaz e a súa moza, o doutor, a facer cousas extraordinarias como ese baño inesperado en Cascais, a preocuparse pola súa saúde. El que é alguén, repito, insípido, que vive aferrado ao pasado e á foto da súa muller…

Pouco a pouco o libro vai collendo ritmo, pouco a pouco… e pouco a pouco vou entendendo porque o distanciamento do escritor. O propio escritor é un personaxe máis, un que non imos coñecer, pero que tamén ten a súa propia opinión: non quero opoñerme ao réxime ditatorial, non estou en contra del, tan só son unha canle para contar unha historia… e o que pase nela, o que faga o señor Pereira ou o que opine, non ten que ver comigo… que son fiel ao réxime.

E este distanciamento só serve a un obxectivo: mostrar aínda de xeito máis brutal o cambio que sofre o Sr. Pereira ao longo do libro, que pasa de ser un señor gris a ser un revolucionario, ao seu xeito, máis. E por iso me fascina este libro, porque pouco a pouco, como collendo velocidade sen decatarte, vaste identificando con Pereira e sentindo o seu espertar.

Non quero estenderme máis… non vou marcar ningunha frase en especial… quizais cando se baña na praia ou cando por fin conecta con Monteiro Rosi antes da malleira que lles dan a ambos e que leva á morte do rapaz. Ou xusto a parte posterior, cando entendes perfectamente a rabia que sinte o Sr. Pereira e que lle leva a facer o que fai. Destacaría tamén como describe a sociedade portuguesa da época, como vai soltando pinceladas sen querer: é como un gran lenzo con miles de detalles pequeniños pero que se perciben moi ben, no que destaca a figura central que é Pereira, porque o resto dos personaxes tan só están perfilados e no que tamén sae, reflexado como nas Meninas, o pintor.

---

Sostiene Pereira
Antonio Tabucchi
Título original: Sostiene Pereira
Editorial: Anagrama
ED. LIMITADA NAVIDAD 2013
Nº de páginas: 182 págs
Encuadernación: Tapa dura
ISBN: 9788433961280

As Portas de Anubis

Creo que a cousa foi máis ou menos así, e si non foi, farei por inventala. Aínda estaba eu no Instituto cando entrou por primeira vez na miña casa a revista do Círculo de Lectores por man dun comercial que ofrecía, como oferta de entrada, mercar un libro e outro máis de agasallo. Daquela na miña casa tan só había un lector obsesivo, eu mesmo, e devoraba libros como quen devora unha ración de pementos de Padrón, porque aínda pasaría tempo antes de que entrasen na obsesión literaria os meus pais.

Así que chegou o comercial aquel (realmente creo que era aquela) e escollín os primeiros libros que se mercaron ao Círculo de Lectores na miña casa: Fundación, de Isaac Asimov, e Relato de un náufrago, de Gabriel García Márquez, en mestura de diferentes sabores. Ningún dos dous defraudoume, pero eu era, son e serei lector de Ciencia Ficción e por sorte naqueles tempos o Círculo publicaba de xeito regular cousas de Asimov e de outros autores do xénero.

Logo pasaron os anos, empezaron a ser poucos os títulos que foran do meu gusto, e xa sendo eu universitario, un día ca revista na man, decidín escoller un libro en particular, e se vos son sinceiro… pois non sei porque, porque o libro tiña un título bastante repelente que non evocaba nada en particular: As Portas de Anubis. E non ter escoitado falar do libro non axudaba, porque, por exemplo, eu sabía de Asimov, escoitara falar, de que era un dos grandes do xénero, pero dun tal Tim Powers, pois como que non sabía nada de nada.

Supoño que foi a miña intuición, ou algo que lin no comentario sobre o libro na revista, porque daquela non había internet para consultar si un libro pagaba a pena ou non. E acertei, vaia se acertei, porque automaticamente, xa dende as primeiras páxinas, aquel libriño entrou no meu panteón privado de marabillas literarias porque absorbeume literalmente ao Londres de principios do século XIX por un deses buratos no río do tempo, vestiume de levita, paseoume polas apestosas rúas cheas de bandas de pillos, mendigos e ladróns sacadas dalgunha novela de Charles Dickens, presentoume a Lord Byron, ao incrible e sorprendente Willian Ashbless e ao encantador e intelixente Jacky… fíxome escapar de magos adoradores dos antigos deuses exipcios…

Porque as Portas de Anubis é un libro de Ciencia Ficción Fantástica Histórica Aventura Thriller Policíaco e Terror Prestreampunk, cunha trama tan ben elaborada que non deixa fío solto, tan elegante que ten luz propia, e tan viva e complexa que se enreda só para logo desenredarse aos poucos, con doses precisas de respostas e desenlaces, como un puzle do que só temos a imaxe enteira ca última peza, que non deixa de sorprender con novos xiros do argumento, e que aínda así mantén un bo ritmo ata o desenlace final, un final aínda máis sorprendente e aberto xusto no momento no que un empezaba a dubidar que puidese haber unha última sorpresa.

E aínda ten máis cousas… viaxes no tempo, maxia tan ben descrita que parece real, feitos reais mesturados con feitos imaxinarios, lobisomes, monstros variados, deuses exipcios, clons, todo mesturado cunha naturalidade e unha mestría que ás veces un dubida se realmente o pasado non foi así. E que personaxes tan ben definidos, o mago exipcio Romani, o demoníaco paiaso Horrabin, o desafortunado Brendan Doyle, que é o protagonista do libro, o misterioso, xigantesco e esquivo poeta Willian Ashbless, o ladronzuelo Jacky e a súa obsesión por capturar a Cara de Perro Joe… e máis, moitos máis personaxes secundarios que fan desta unha exquisita novela chea de escuridade e luz, porque nunca pasou que, pasadas as doce horas da noite, non chegase o novo amencer.

Non quero destripar o argumento. Só contarei que o antigo culto dos deuses exipcios trata de recuperar a súa forza botando aos colonizadores ingleses, e para elo deciden, usando a súa poderosa e terrible maxia, traer de volta, ao Londres do século XIX, ao fai tempo esquecido deus Anibus… pero algo sae mal, Anubis segue esquecido nas mareas do tempo e as consecuencias dese erro… bueno… hai que ler o libro para saber cales son… Só vos digo unha cousa… non sería extraño escoitar a alguén asubiando Yesterdey en pleno Londres victoriano?

---

Las Puertas de Anubis, 5º edición
Tim Powers
Título original: The Anubis Gates
Editorial: Gilgamesh Ficción
Año publicación: 1983
Nº de páginas: 448 págs
Encuadernación: Tapa blanda
ISBN: 978–84–930663–9–0

Yo, mi, me... contigo

Definitivamente outra cagada máis da miña vida… é así… nacín para esborrallar as cousas, para esborrallar o que me rodea, cas miñas teimas, cas miñas historias… ca miña imaxinación. É o malo que ten pensar tanto e ser tan intuitivo. E non sei porque pero sinto que esa sensación de elefante nun bazar está moi relacionado con esta foto.

E iso lévame ao último libro que lin… “Yo, mi, me, contigo” (que en realidade debería titularse “Derrepente Shakespeare”). Sinceramente, non é un libro fundamental nin exquisito, pero partindo da idea de que non é necesario que todos os libros que un lee teñan que ser fundamentais nin exquisitos, entón podo dicir que é moi bo. Sinxelo, si, pero divertido, entretido, interesante. E ata ten unha boa mensaxe final… que se pode atopar o amor verdadeiro si un sabe onde buscar.

A historia ten un argumento relativamente sinxelo… Rosa é unha mestra amargada e triste que se sinte afundida porque non para de fracasar e máis aínda cando sabe que o home que foi o amor da súa vida vai casar. Como di ela no libro… "¡Vaia home eu era unha especie de muller cliché! Comparadas comigo incluso as protagonistas das comedias de Hollywood eran do máis orixinal…”

Farta da afogar as penas en alcol, farta de fracasar continuamente, vai a un hipnotizador que fai que o espírito de Rosa viaxe ao pasado, a unha vida anterior, meténdose nun corpo que non é o seu, nun corpo que vai seguir sendo ocupado polo seu dono que vai ter que padecer a Rosa unha é outra vez. No corpo de William Shakespeare… e a partir de aí comezan a suceder as máis absurdas situacións ata o desenlace final, que do deixa a un pensativo e ca boca aberta: vaia… mira o que hai que facer para atopar o amor verdadeiro.

Shakespeare é o outro gran personaxe do libro. O bardo é un home que oculta a súa amargura con alcol, putas e amantes que non fan outra cousa que metelo nun lío tras outro. Non quere saber nada das mulleres se non ten nada que ver co sexo. Aínda non é o gran Shakespeare de Hamlet e Romeo e Xulieta, pero o será a menos que morra no seguinte duelo ou non logre curar a súa amargura e deixar de pelexar cos seus propios sentimentos.

É un libro para ler, pasar un bo rato, rir bastante en certos momentos, viaxar un pouco ao Londres isabelino e pensar bastante… porque o certo é que para un desastre con patas coma min, da para moito pensar. Mágoa non telo lido antes…

Así que non o pensedes… se queredes ler algo entretido, que vos faga pasar un bo rato e ademais que teña unha pequena mensaxe interesante… mercade ou lede este libro, eu volo podo deixar.

Ogallá algún día eu logre meter dentro de min esa mensaxe para poder deixar de esborrallalo todo ao meu paso.

---

Yo, mi, me... contigo
David Safier
Título original: Plötzlich Shakespeare
Editorial: Seix Barral
Año publicación: 2011
Nº de páginas: 304 págs
Encuadernación: Tapa blanda
ISBN: 9788432209413

Mercaderes do Espazo

Ten este nome tan pouco orixinal o último libro que lin de Ciencia Ficción. Tan pouco orixinal ou tan pulp... mais en realidade tan da súa época... porque este libriño foi escrito en 1954. Daquela o home aínda estaba soñando con saír algún día da atmosfera terrestre. Pensade que a carreira espacial empezou oficialmente no ano 1957 co lanzamento do primeiro Sputnik que sería o primeiro satélite artificial en alcanzar con éxito unha órbita arredor da terra e que aínda pasarían catro anos máis, 1961, ata que un home, Yuri Gagarin, saíse ao espazo exterior por primeira vez.

Pensade que era aquela unha época de soñar con aventuras espaciais, de imaxinar un futuro entre as estrelas, no que aínda se podía contar todas as historias galácticas que nunca se contaran porque o futuro quedaba moi lonxe... historias que a un tempo desbordaban imaxinación pero que tamén estaban cheas de inxenuidade. Supoño que de aí o título: cando collín o libro por primeira vez imaxinaba eu unha saga espacial do estilo das Fundacións de Asimov ou do Hyperion de Simmons, pero levei unha pequena decepción... si que fala de mercaderes, pero do espazo nada de nada. Moito título para tampouco libro.

Pero logo, fai unhas semanas, decidín quitalo do medio, que tampouco era tanto libro, tan só 250 páxinas, e entón entendín que tiña un libro ao nivel de Crónicas Marcianas, Faranheith 451, Un Mundo Feliz ou incluso 1984. Pero ao contrario que as outras, por sorte, dentro das novelas distópicas, o mundo de "Mercaderes do Espazo" é real...

Hoxe gustaríame escribir unha entrada que todos lerades e que chegase ben ao fondo do que quero contar porque o certo é que a humanidade libre corre un grandísimo perigo: non sei si Nostradamus foi realmente un profeta, pero vou demostrar que os autores deste libro, Frederik Pohl e Cyril M. Kombluth si que o foron, como tantos outros autores de ciencia ficción. Por iso, seguramente esta entrada do blog sexa densa e levarame tempo escribila e limpala. Se ao final non son quen de facer algo agradable de ler, pídovos que o fagades igualmente.

Penso que debo empezar contando o que é unha distopía. Poderíase dicir que é o antónimo de utopía, pero o máis correcto sería dicir que é unha utopía negativa, é dicir unha sociedade ideal pero que está pervertida. O máis claro exemplo é 1984, a terrible novela de George Orwell da que xa falei nunha entrada no Vello Morrocantando. Tamén é unha distopía Mátrix: igual que en 1984 ou Un Mundo Feliz, a humanidade é supostamente feliz pero iso non é certo, porque o prezo a pagar é moi alto, que a humanidade renuncie a parte da súa esencia, a súa liberdade, igual que o home ó que se lle fai unha lobotomía perde parte da súa personalidade.

Mercaderes do Espazo é unha novela distópica. O sistema económico controla totalmente ao sistema político e as grandes compañías son as que dirixen aos estados nunha sociedade de castas: executivos, publicistas, productores-consumidores, e na que os máis grandes luxos combínanse cas máis terribles carencias. Os coches son vehículos a pedais e a comida de orixe natural é un luxo, todo combinado cunha espeluznante falta de recursos e a contaminación do ambiente que ten alcanzado tales niveis que unha xoia de luxo é un anel de madeira.... O único que importa é o beneficio e que os traballadores compren o que as compañías producen.

O aderezo desta amarga ensalada é o total convencemento de toda a sociedade de vivir nun mundo feliz.

Pronto os obxectos de luxo serán máis fáciles de conseguir e máis baratos que os artígos de primeira necesidade dicía George Orwell, e esta máxima que é completamente certa para a novela, empeza a parecer un feito real da nosa sociedade... porque... acaso non estamos camiñando a unha sociedade ultracapitalista onde o máis importante é producir e vender e sacar beneficios a calquera prezo? A unha sociedade que é dominada pola publicidade para lograr eses fins? Canto falta para que os governos sexan dominados totalmente polas corporacións multinacionais? No mundo de Mercaderes do Espazo todos os servizos teñen sido privatizados, ata a policía... non é ese un dos principios da brutal economía neoliberal que está a afogarnos?

Cal é o obxectivo real desta crise que nos afoga se non lograr unha sociedade ben estratificada de traballadores-consumidores por un soldo mínimo que traballen para a elite das corporacións mercantiles? Estes días teño asinado unha petición para limitar o poder de Monsanto e os seus tranxénicos: de seguir polo seu camiño, as empresas da tecnoloxía xenética dos alimentos levarannos a unha sociedade alimentada a base de proteínas manufacturadas e pouca cousa máis... alguén sabe o que é o Soylent Green?

A personaxe principal do libro, un publicista que traballa para a maior corporación do mundo, cae en desgraza e vese privado totalmente dos seus privilexios vivindo como un membro máis da casta máis baixa e entón empeza a abrir os ollos e a decatarse de que realmente o seu mundo non é un mundo feliz, que iso non é máis que unha ilusión e que cando un levanta a alfombra a merda que alí hai é un monstro imparable. Así, pregúntome, cando nos imos decatar nos tamén de que xa vivimos no mundo corporativizado de Mercaderes do Espacio? Máis nos vale que espabilemos canto antes porque entón descubriremos demasiado tarde que o inferno é real e que as distopías tamén o son, que unha novela de fai 50 anos é en realidade unha crónica dunha realidade anunciada.

Non podemos deixar que nos metan o medo nor corpo, temos que loitar pola nosa Terra e polas nosas liberdades, con escraches, con recollidas de asinaturas, con hortas comunitarias... co que sexa! Ata lendo: na lectura está a nosa salvación (algún día quemarán libros para facer máis fortes as nosas cadeas) e por iso penso que debería ser obrigatorio ler como mínimo estes catro clásicos da ciencia ficción: 1984, Un Mundo Feliz, Faranheith 451 e como non, Mercaderes do Espacio.

---

PD: non pensedes que o libro e pesimista, non, ten un ton incluso gracioso, irónico e ao final... non remata tan mal...

---

MERCADERES DO ESPAZO
Autores: Frederik Pohl e C. M. Kornbluth
Ano: 2008 (1954)
Editorial: MINOTAURO
Colección: Clásicos Minotauro
Descripción: 250 págs., en rústica en cartoné
ISBN: 9788445076958

O Atlas das Nubes

Cando fai algún tempo mirei por mirar, como todos os meses, o novo catálogo do Círculo de Lectores na casa dos meus pais non esperaba atopar, como todos os meses, un libro que espertase o meu interese, pero entón lin o comentario dun libro chamado “O Atlas das Nubes” de David Mitchell.

“A novela na que se basea unha das películas máis esperadas do ano, dirixida polos irmáns Wachowski, con Tom Hanks e Halle Berry.”

Pensei que si lle resultou interesante aos creadores de Matrix sería porque realmente era interesante e sen volver a pensalo outra vez encargueino. O libro é de 2004 pero supoño que a publicidade que lle deu a película fixo que se reeditara (gracias irmáns W.!). Logo, cando o libro chegou ás miñas mans e empecei a súa lectura, non tardei en ficar abraiado por como 6 historias diferentes, 6 contos separados podían formar unha única historia coherente do mesmo modo que un anaco de nube non nos di nada porque o que importa é o conxunto enteiro do ceo.

Non é doado atopar un libro bo e que enganche e que o mesmo tempo sexa orixinal. Este o ten todo, é bo, está escrito con mestría e ademais é sorprendente e orixinal no seu desenrolo argumental. Imaxinade un puzle tan ben feito que só cando pos a última peza es quen de ver e de entender a imaxe total. Imaxinade unha boneca Matrioska que dentro ten as súas bonequiñas cada vez máis pequenas e que a última á súa vez leva dentro a anterior en tamaño e así sucesivamente ata volver de novo a máis grande. Pois así é “O Atlas das Nubes”.

Non vos vai picando a curiosidade? Non vos gustaría coñecer algo máis ou canto menos entender un pouco deste lío? O libro empeza no século XIX, pola historia dun notario de San Francisco que anda perdido polo Pacífico Sur na procura dun home ao que lle ten que entregar unha herdanza. Polo medio a historia córtase e salta dun barco navegando a Hawaii a un hostal de Londres, século XX. Un home, compositor, e as súas peripecias como estafador tratando de crear a obra musical da súa vida. A historia volve a quedar a medias: agora o escritor lévanos a California, anos 70. Unha periodista que quere ser tan boa na súa profesión como o foi o seu pai e que ten diante súa o seu propio watergate pero tamén a súa morte. Antes de saber si morre ou non, o escenario volve a cambiar: de novo Londres na actualidade, un editor que nunca foi gran cousa trata de escapar dos seus acredores pero da pota cae ao lume.

Como xa imaxinades esta historia tampouco está completa, apenas sabemos algo das desgrazas do insoportable editor cando saltamos 300 anos no tempo: unha clon fabricada para servir nunha cadea de locais de comida rápida conta como transcendeu á súa vida programada nunha sociedade oligarquía do consumo e da publicidade que se achega peligrosamente ao precipicio da destrución medioambiental.

Pero a historia da clon tamén se corta e o tempo pasa avanza ata un futuro indeterminado no que a humanidade decadente que sobrevive ao apocalipse parece ter regresado á idade de ferro e onde atopamos a un cabreiro contando a súa propia vida e ao mesmo tempo parte deses últimos días do home.

E cando remata o conto do cabreiro, entón parece como si a pelota que lanzamos ao ar ao principio do libro tivese chegado ao máis alto e empezase a caer, e nun alarde de mestría, o escritor, remata unha a unha, pero en orde inversa, cada unha das historias… ata que ao final do libro, descubrimos que lle aconteceu ao notario de San Francisco cunha das frases finais máis fermosas que se teñen escrito xamais. Se queredes coñecela… pois deberiades ler o libro!

Supoño que vos quedará a impresión de que o libro é unha arañeira incongruente. Nada máis lonxe da realidade. Cada unha das seis historias está contada dun xeito particular segundo a súa época e o estilo da historia, ca súa propia linguaxe e ritmo. A historia do notario cóntase por medio do seu diario de viaxe, a do músico é unha historia epistolar cun estilo burlesco e bohemio que apesta a nihilismo. A historia da periodista parece unha novela policiaca con aires de thriller e o editor conta a súa propia historia como unha biografía cargada de mala baba e ironía. A historia da clon e unha entrevista aséptica que en realidade é un interrogatorio e o cabreiro está a contarlle un conto aos seus descendentes, un retorno á vella tradición oral reflexo dunha sociedade reducida á barbarie do descoñecemento. E aínda así, dentro da súa variedade, cada conto está perfectamente enlazado e relacionado co anterior nun exquisito exemplo de ourivería literaria.

Mitchell fai ao final que todo o libro teña unha identidade, unha continuidade. Por poñer un exemplo… os protagonistas están marcados todos eles cun pequeno antollo con forma de cometa, e así o autor estanos a dicir que o libro non é máis que unha a carta de navegación, para todas esas persoas, pola realidade confusa da humanidade, ou un mapa, para todos nos, os lectores, polos paraísos e os desertos da loita pola liberdade contra a escravitude en calquera das súas formas.

Engancha e moito, volo aseguro. E por iso non podo deixar de recomendalo. Buscade nas bibliotecas ou nas librarías, “O Atlas das Nubes”. Non vos arrepentiredes.

PD: vai saír proximamente en España a película. Eu mireina pirateada con subtítulos… non sei, penso que debería volver a mirala.

---

EL ATLAS DE LAS NUBES
Autor: David Mitchel
Ano: 2012 (2004)
Editorial: DUOMO EDITORIAL
Colección: Nefelibata
Descripción: 14 X 21.5, 608 págs., en rústica con solapas
ISBN: 9788492723799