Segundo día en Estambul (1)

Non vos falei do almorzo turco. É un almorzo abundante, tanto como o almorzo continental inglés, pero moito máis saudable. Leva te (como non), aceitunas negras e verdes, tomates cherry, pepino, queixo feta, uns fiambres e salchichas que supoño non estaban feitos de porco, e unhas cousas que se chaman sigara böreği (lese sigara boereei) que son como empanadillas recheas de queixo feta pero feitas con pasta filo. Que cousa máis rica… a ver si as fago un día de estos que non son difíciles de facer.

Ese día, sábado, decidimos visita-lo Pazo Topkapi, que é o pazo onde residía o poder otomano que dominaba Turquía, Grecia, Persia, Palestina, Grecia e gran parte do leste de Europa. Era a residencia do Sultán, do seu Harén, e de toda a corte e do governo. O seu nome significa “Pazo da Porta dos Cañóns”.

A entrada principal está xusto detrás de Santa Sofía. É a Porta Imperial. Dende ela tomei estas dúas fermosas imaxes da Mezquita Azul e de Santa Sofía.

O pazo está nun cabo entre o Mar de Mármara e o Corno de Ouro, estratéxicamente situado para controla-lo acceso ao estreito do Bósforo e para contro-la cidade. Mirade a maqueta do pazo que hai á entrada. Foi mandado construir polo sultán Mehmet II aos poucos anos de conquistar Estambul e ocupaba unha superficie de 700000 m².

O pazo ten catro patios e cada patio separado do outro. O primeiro é o máis grande e o máis exterior. Era un gran parque público de acceso libre e nel está agora o Museo Arqueolóxico. Logo pasas a Porta do Saúdo e entras no segundo patio que era onde se facían as celebracións e as recepcións as que asistía o sultán. Era un patio semipúblio e só se entraba nel en contadas ocasións. O sultán sentaba no seu impresionante trono de ouro e esmeraldas xusto na entrada ao seguinte patio, o terceiro, o primeiro dos dous patios interiores do pazo. Neste patio tamén estaban as cociñas, os salóns onde se reunía o consello do sultán e a entrada ao Harén.

O Harén, en contra da crenza popular occidental, era principalmente a residencia das mulleres da familia do sultán. Alí vivían a nai do sultán, as esposas, as fillas e os fillos do sultán. E como non as concubinas e as escravas ao servizo de toda esta estructura. Os únicos homes que podían entrar nel eran o propio sultán e os seus fillos. As escravas eran traídas de todos os rincóns do mundo pero nunca eran de orixe musulmán porque o Corán prohibe a escravitude dos creentes. A estructura era moi simple: toda muller do Harén era unha odalisca, agás as 4 mulleres do sultán. As mulleres entraban no Harén como escravas ao servizo de outras mulleres e da familia do sultán. Se tiñan cualidades (fermosura, intelixencia, etc) eran seleccionadas e adiestradas e pasaban a ser alumnas da escola do harén: aprendían artes e idiomas, e podían acabar por ser esposas de funcionarios ou oficiais.

Cando remataban os estudos pasaban a ser “diplomadas” e se eran consideradas interesantes para o sultán entón eran “observadas”.

Logo podían ser seleccionadas para ser concubinas do sultán, e se tiñan un fillo do sultán entón chegaban a ser unha das esposas. Normalmente o sultán tiña 4 pero podían chegar a ser 8. Moitas delas tamén podían chegar a ser funcionarios do harén e cobrar impresionantes soldos do sultanato.

A partires deste punto pasaban a formar parte da familia do sultán:

• Haseki Kadin, as nais das fillas do sultán.
• Haseki Sultán, as nais dos fillos do sultán, e polo tanto dos pretendentes ao sultanato.
• Esposas do sultán.
• Baš Haseki, a nai do herdeiro declarado, a primeira esposa.
• Sultana Valide, a nai do sultán.

Supoño que a estructura sería máis complicada que todo isto e que contar todo o que imaxino e todo o que lin levaría entradas e entradas no blog así que só vou engadir unha cousa máis: imaxinade os xogos de poder que habería alí dentro. As escravas querendo ser odaliscas, as odaliscas querendo ser concuvinas e as nais de fillos do sultán facendo todo o posible para que o seu fillo fora o herdeiro…

Aínda así pensade en dúas cousas: aquel era un mundo pecho, do que só podías sair se lograbas chegar a alumna da escola. E aínda así, o harén tiña un grande poder no exterior.

A entrada, digamos, principal era polo corredor e o patio dos Eunucos Negros. Ese día descubremos que o sultán tiña tanto eunucos negros como brancos pero só había dos primeiros ao servicio do Harén. Imaxinades por que? Si, xustamente… era unha salvagarda… un seguro por si algún eunuco quedaba sin castrar e cometía o erro de aproveitarse das mulleres do Harén: se unha prisioneira quedaba preñada e o neno era branco só podería ser do sultán ou dun fillo. Pero si o neno era negro… entón desatábase a caza do eunuco completo e pobre do escravo que estivese sen castrar… máis lle valía coller as tesouras canto antes…

A sala de entrada tiña un estrado que usaba o sultán para entrar no harem a cabalo e baixarse sen perder un chisco da súa honrabilidade e superiorirade... outro privilexio do sultán: o único home que podía entrar a cabalo no harén. Logo dela ven o patio dos eunucos negros e as habitacións destes escravos do harén.

O Harén non é máis que unha serie de edificios adosados e formando patios, cun montón de corredores polos que o sultán ía e viña ao seu antollo. Máis de 300 habitacións, 9 baños turcos, 2 mezquitas, un hospital e unha lavandería. Habitacións das mulleres, habitacións do sultán e dos seus fillos, salas para xogos, para reunións... todo cunha estructura orientada a promover un desexo moi forte... o desexo de chegar a ser a muller con máis poder do sultán... a valida do sultán... a nai do sultán.

Así a primeira parte que visitamos foi a zona onde estaban as concubinas. Tiñan un pequeno e estreito do que lembro que nos chamou moito a atención os murais que decoraban as salas... murais de imaxes campestres. Na vida da maior parte daquelas mulleres seguro que eran as únicas imaxes de espazos libres que miraban en anos. Pregúntome si algunha delas chegaría a aceptar que aquela vida chea de luxos e privilexios pero soterrada nos muros do harem chegaría a compensar a perda de toda liberdade.

Claro que de seguro que para chegar a ser concubinas, na súa anterior vida de escravas había un momento no que aceptaban a súa escravitude e queimaban a súa rebeldía e era xusto ahí cando empezaba a xogar aos xogos de poder e empezaba a soñar co día en que chegarían a ser concuvinas e o día en que lle daban un fillo o sultán e logo soñaban que ese neno chegaba a ser o herdeiro do sultanato e elas as validas con tanto poder como para construir mezquitas.

O certo é que naquela visita, nun día gris, frío e chuvioso, mirando as habitacións valeiras de mobles, de vida, de calor costounos bastante imaxinar a opulencia e a riqueza da vida dentro do harem. En xeral deunos unha impresión bastante pobre ata que chegamos ás habitacións do Sultán agás por un detalle... as chemineas!

Un, na súa fantasía de mil e unha noite aderezada pola peculiar visión do mundo árabe da meca do cine, imaxinaba Estambul como un paraíso subtropical. Pero o certo é que o inverno nese pazo debía ser atroz: Estambul está desprotexida das masas de aire siberián e polo tanto é unha cidade na que son normais as nevadas. E é por iso que todo o pazo está cheo dunhas impresionantes chemineas de cobre ou de manpostería recoberta de azulexos e de xigantescos braseiros como o que se ve na seguinte foto dos Pabellóns Xemelgos.

Xa vos contei antes que a visita empezou a mostrar a opulencia do harén ao chegar as habitacións do sultán. Fermosos azulexos de Iznik, paredes e teitos luxosamente pintados, sempre con motivos vexetais e cores vivas mesturadas con patina de ouro, vidrieiras, madeiras finamente elaboradas... un bo exemplo é o teito das habitacións principais dos pabellóns xemelgos. Tentade imaxinar esta habitación chea de vida, na realidade diaria dun harén cheo de xente.

A ruta que se sigue é máis ou menos un exemplo da pirámide de poder do harén. Da zona dos eunucos negros á zona das concubinas. Logo pasamos ás habitacións da Sultana Valide, co xeu magnífico patio. Seguindo o corredor que o sultán usaba para visitar á súa nai, pasamos á parte do propio sultán, ca súa lusoxa habitación con dúas xigantescas camas con dosel engalanado en ouro e unha inmensa chimenea de cobre, o comedor e unha fermosa biblioteca na que non poidemos entrar... a punta da pirámide e de ahí outra vez para abaixo... a área dos fillos do sultán (os pabellóns xemelgos), e, finalmente, a parte adicada ás favoritas, as catro mulleres do sultán, un edificio que daba a un patio aberto con vistas a Estambul. Supoño que este feito é demostración de poder... ou recompensa polo estatus adquirido... a área do sultán está nunha esquiniña do harén, totalmente exterior, fortemente iluminada pola luz diurna incluso en aquel invernal día.

Non quería por tantas fotos desta parte da visita pero penso que non hai mellor xeito de mostrarvos a grandeza desta parte harén se non é visualmente.

Xa vos dixen antes que o patio das favoritas é exterior. Ábrese ao souto, onde vese claramente que están os baños principais do harén e a unha inmensa piscina ao aire libre.

Esta é prácticamente a parte final da visita: logo está o Corredor de Ouro, chamado así porque parece ser que o sután tiráballe moedas ás concubinas neste sitio, outra vez o Patio da Valida e a saída ao inverno turco no terceiro patio.

Sinceiramente, a visita é moi interesante pero un, que non é parvo decátase de que non temos visto máis que unha pequena parte do harén. Como moito un cuarto ou incluso moito menos.