Soidades

Soidade é a distancia equidistante co resto do mundo que te acompaña por aquela parte da avenida chea de xente, polo parque caótico de pais e nenos ou no bar de siareiros aderezados cas cores locais. E tamén o paseo que ninguén visita, o cubo do lixo no que xa ninguén tira nada, a vía morta que non leva a ningueres e que xa perdeu o brilo do paso dos trens, os soños perdidos no banco do parque no que ninguén repara e as botellas espirituosas que ninguén bebe, pero que se van baleirando aos poucos, de vagariño.

Gaivotas, gatos e vellos

No pequeno prado que hai do lado do concello hai unha pequena colonia de gatos aos que os veciños animosos construíronlle unhas cantas casetiñas. Fai uns días achegueime ata aló ca intención de tirarlle unhas fotos aos vellos depósitos da panificadora pero cando cheguei ata aló e mirei aos gatos repousando por todas as esquinas do campo, xogando algún deles a perseguir ás gaivotas, as propias gaivotas voando polo prado, escapando dos gatiños e pelexando entre elas... díxenme... case que voume esquencer de fotografar ós depósitos e buscar novos modelos. Así que saiu esta tirada de fotos de gatos e de gaivotas. Sinceiramente... non me digades que non é unha chulada ese gato (ou gatiña) branco...

Claro que logo a cousa desmadrouse e caeron baixo o meu obxectivo un grupiño de vellas e o reflexo monstruoso dun vello que viña camiñando pola rúa Venezuela!

Amencer ardente

Si un se define polo que fai... entón eu teño que me definir polas miñas fotografías, polo que escribo, polo que debuxo, pola miña voz, entre outras cousas... supoño que é por iso polo que non podo deixar a cámara tranquila nin un intre, nin no traballo. E hoxe fixen ben, porque hoxe o ceo regaloume un amencer deses espectaculares, deses que prenden o ceo e o corazón. De feito tanto ardía o ceo que prendeu nunha vella casa abandonada de Vilagarcía... cousas que pasan. En calquer caso abraiado quedei ca alba que se me regalou hoxe, e abraiado quedo cas fotos que saquei...

As zocas e o mariñeiro (2)

Chegados este punto debo contarvos outra historia que de seguro aínda lembrades porque ten pasado fai nada. Lembrades que fai dúas semanas afundiu un barco de pesca? Si, o Mar de Arousa, o que bateu contra un portacontenedores cando saía a faenar. Morreron cinco mariñeiros e salváronse de puta milagre os outros cinco. Aínda non se sabe que pasou, unha historia moi rara, porque parece ser que o piloto virou para babor cando debería ter virado a estribor…

Si ambas luces dun vapor,
pola proa tes avistado,
debes caer a estribor,
deixando ver o teu encarnado.

Penso que é claro, non é? Pois ninguén sabe por que pero aquela noite o piloto, que pensou que o cargueiro se lles botaba enriba, caeu a babor cruzando a ruta do outro e facendo inevitable a abordaxe. Só deus sabe o que pensaría o piloto, o que miraría, só deus o sabe. O único certo é o que pasou despois, que o barco grande bateu contra o pequeno e o pesqueiro tardou tres minutos en afundir levando con el á metade da tripulación para o fondo do mar. Pobres homes, pobres homes. Que mal farían eles para unha morte tan terrible? Porque eu ben o sei, non hai morte peor que a do afogado… se cadra a do afogado que non aparece máis, que o comen os peixes e que a familia non ten corpo que enterrar… non sei, eu unha vez case afogo e tremo só de lembralo. Logo tiven que aprender a nadar para poder te-la competencia de mariñeiro, xa levaba eu case vinte anos no mar, que daquela andaba polo mar arriba moito mariñeiro que non sabía nadar.

Deixádeme que tome outro grolo e sigo… a cousa é que o rapaz contoume a historia do seu amigo, a do negro, e por que andaban os tres, de troula por Vigo adiante, vestidos con aquelas roupas…

O home negro era de Ghana e chamábase Ibrahim. Tamén era mariñeiro e levaba no mar catro anos, xusto o tempo que levaba vivindo na Galiza. Estivera en outros barcos pero ata facía dúas semanas era mariñeiro de certo barco… imaxinades cal? Pois si, do Mar de Arousa. Xusto o día do accidente facía tres meses que traballaba nel... pero a deusa sorte, esa que fai que a corrente che leve para o lado bo cando aboias só no mar, ou a que fai que esteas na cuberta no canto da bodega cando o barco afunde, quixo que ese día, ao home ao que estaba a substituír Ibrahim lle desen a alta.

Porque o outro mariñeiro ghanés, o amigo de Ibrahim, o que morreu e aínda está desaparecido, tivo un pequeno accidente e colleu unha baixa, e foi substituílo Ibrahim, que botou tres meses a traballar marea tras marea no Mar de Arousa, ata que un día, o seu amigo curou, déronlle a alta e Ibrahim, deixou de traballar. De seguro que ese día pensou… menuda merda, e agora que fago, e de seguro que mirou con envexa como o seu amigo marchaba a traballar no pesqueiro. E ese día, así o quixo a sorte, o Mar de Arousa bateu contra un portacontenedores e afundiu, levando con el a catro galegos e un ghanés que acababa de coller a alta.

E Ibrahim, despois dos choros, despois do abraio, despois do medo que lle paralizou o corpo durante días, debeu sentir unha alegría da vida tan grande que dous amigos del o colleron e o levaron de esmorga como se non houbese mañá, e pensaron que había que facer que aquela noite fora especial, fora inesquecible, facer algo diferente, engalanarse pero de xeito diferente e pensaron, que pode haber máis diferente que un home de Ghana vestido con roupas tradicionais galegas?

Así que esa noite saíron os tres de troula, vestidos como fai douscentos anos, dous galegos e un ghanés que acababa de nacer de novo. Por que vos aseguro, amigos, que iso é o que sentía Ibrahim, que renacera.

Eu, ca cara chea de bágoas non daba creto ao que estaba a escoitar. Abraiado quedara e, dándome a volta, collín ao Ibrahim, e despois de darlle un bo apertón de mans, abraceime a el e só atinei a darlle os meus parabéns, como se o pobre do home acabase de ter un neno, cando o que viña de nacer era el mesmo.

Mirándolle para as zocas cas axeitadas polainas por riba, pregunteille se lle resultaban cómodas e el contestoume nun castelán complicado que si, que lle gustaban aquelas roupas moito e que facía tempo que quería vestilas, e entón eu, como quen non quere a cousa comecei ca cantar, xa medio bébedo, ca miña ronca voz…

Nosa Señora da Guía,
ai da Guía de mariñeiros
coida da nosa cuadrilla
toda de mozos solteiros.

As zocas e o mariñeiro (1)

As zocas e o mariñeiro (1)

Na memoria de todos os mariñeiros, na dos que están e na dos que xa non están, especialmente na dos que son e foron, nun momento ou noutro, mariñeiros no Mar de Marín.

---

A vida do mariñeiro é unha vida fodida. Tan fodida como pode ser outra vida, diredes vos, pois non porque en realidade hai que sumarlle traballar cando os demais dormen, andar sempre mollado e pasar un frío que non cho quita do corpo nin a máis forte caña do pais nin o máis quente café, a salitre que che come todo o corpo e ese cheiro a peixe interminable… e como non, ademais, non saber nunca se un vai chegar a casa cada vez que o barco sae ao mar. Por que si ademais de ser mariñeiro, o es nun barco pesqueiro, un deses pequenos, case a casca dunha noz, entón, compañeiro, podes ter claro que aínda estás máis fodido do que xa podías estar.

Xa o di a cantiga… “Para ser bo mariñeiro, tres condicións hai que tere, coñecer o mar e os barcos e non ter medo a morrere”. Porque ser mariñeiro non é como ser tripulante dun cargueiro deses como os da Arklow ou nun cruceiro de pasaxeiros, non. Eses non son mariñeiros máis que de nome, porque xa me contarás a min que fan eses, quitando de pasar algunha garda máis fría que outra. Nin sequera os que andan nas gameliñas esas que andan á cabotaxe, que parecen unha canoa con ponte, ou os mariñeiros daqueles vellos cargueiros rusos, eses barcos desproporcionados que caían a anacos e que xa fai tempo que non se mira ningún.

Non, os mariñeiros de verdade son os que traballan pescando, os que teñen que estar na cuberta tirando das cordas, recollendo os aparellos, as nasas, sacando os peixes do enmallado, os que teñen que iscar os anzois do curricán, os que marchan na auxiliar para pechar o cerco, ou incluso os que baixan á bodega conxelada a separar o peixe, metelo nas caixas, tapalo co xeo… Mariñeiros son os que andan por cubertas ridículas sempre co medo no corpo de que un golpe de mar os reclame para non volver xamais. Xa o di a canción… “Capitán calquera o é, pilotos son os carneiros, quen sofre e fai os traballos, son os probes mariñeiros”.

Vos conto todo isto para que entendades ben a historia que vos vou contar, para que non vos quededes só co que vos conto, para que vexades o que hai máis alá e poidades mirarvos no sitio deses homes que traballan, de verdade, no mar.

Fai unhas semanas fun a un local do Berbés a tomar uns viños. Non sei si coñecedes o Turista, esa taberna medio esborrallada do Berbés que che poñen pescadiño frito, sempre do día, o que pillan na lonxa. Cantos viños teño tomado nela despois de mareas interminables, cantas cantigas teño botado no turista cos compañeiros!

É o que ten non traballar, por que eu por sorte xubilei fai un par de anos, que un non ten presa para marchar… se hai viño e parola as pernas non se me volven tolas por coller o camiño da casa e con elas, eu tampouco. Ben sabe miña muller desa teima: ela tamén sabe ben que como haxa cantareiros e foliada, ben, así aínda é peor… que non hai cousa máis bonita que o cantar aquelas vellas cancións que se cantaban antes polos bares. E ben certo é que a min, como bo mariñeiro, non se me da nada mal o cantar.

Pois cadrou que ese día estaba eu tomando uns viños e apareceron uns rapaces de alí, do Casco Vello, pediron unhas cervexas e puxéronse a cantar, e mentres estaba eu a miralos, cas súas cantigas, tocando tamén a pandeireta, unha tras outra, e mirando como un par de parellas lles botaban un baile así polo miúdo que moito sitio tampouco vos había, pensei no bonito que era ver aquilo, aqueles mozos novos pasándoo ben con cousas que antes eran de vellos. Pensei… a vida é para gozala cando se pode que para sufrir, sufrimentos temos a mans cheas.

E cavilando nesas cousas, cantando tamén con eles ou simplemente escoitándoos o tempo foise pasando porque como vos dixen antes, se hai viño, parola e cantares, non hai quen me faga marchar.

E foi entón cando aconteceu que entraron tres mozos, unha muller e dous homes, vestidos con roupa tradicional e que eran o grupo máis peculiar que mirara na miña vida. E non o era pola roupa de cotío que levaban, non. Nin polas zamancas que levaban algúns deles ou polas zocas con polainas que levaba o outro. Nin polos puchos dos homes, nin polo pano da muller… non, o peculiar do trío era que un deles, o que levaba o traxe máis rechamante, un traxe de pano amarelo e as zocas con polainas ben axeitadiñas, era negro, negro ébano, negro como o chocolate puro máis puro, deses negros que cando rin mostran unha branca ringleira de dentes perfectos. Tan negro que era que non había dúbida de se ese home era galego ou non.

Como nese momento eu xa levaba uns cantos viños e, pasándome á sobremesa, xa empezara a probar o licor café local, en canto tiven a ocasión achegueime ao compañeiro do home en cuestión e empecei a falar con el do traxe que levaba, e cando a cousa xa pintou ben, cando xa había unha certa confianza de homes bébedos, pregunteille polo seu amigo… o negro vestido de cotío, explicándolle que aínda que non tiña nada de raro, pois algo de raro si que tiña e que sentía unha curiosidade xigantesca, se cadra, axigantada polo alcol.

E non podedes imaxinar, amigos meus, o que me sorprendeu a resposta que me deu. Non o podedes imaxinar, porque, xa vos digo, eu, sendo mariñeiro como son, ben, mariñeiro xubilado pero mariñeiro no fondo, ben sei o que a ese rapaz se lle pasou pola cabeza, ben sei das bágoas que me caían polas fazulas mentres me estaban a contar aquela historia, e ben sei o que se sofre cando o teu barco afunde e todo o que está ao teu arredor móvese para abaixo e ti pensas que non vas dar posto o traxe salvavidas antes de que a auga reclame por completo a coroza de madeira que te mantén a flote.

Non vou saber eu o mal que se pasa cando se está aboiando na escuridade co puto traxe salvavidas autoinchable con asubío incorporado! Cando tratas de te relaxar, que nunca o fas, mentres intentas asumir que vas ser recollido pronto por un barco e que non existe ese frío brutal que che vai collendo o corpo enteiro pouco a pouco! Porque por moito que un queira pensar outra cousa, cando se está tirado no medio do mar, aínda tendo a sorte de poder mirar as estrelas, aínda ca mar tranquila, por moito que un saiba que vai ser rescatado, pouco a pouco, mentres o frío do mar che colle nas súas mans, vaiche tamén collendo a cabeza a idea de que non dan chegado, de que ninguén escoita o teu asubío, que nunca van chegar e che entra unha angustia que eu nunca coñecín outra igual.

As zocas e o mariñeiro (2)

Na poleira non, no galiñeiro

Despois de unha brutal semana de vacacións da Reconquista, semana de festa en festa e tiro porque me toca, pasar o domingo de pateada era, para min, un plan máis que apetecible. O sábado pola noite pintaba serán tranquilo despois de concerto de Grupo da Morte pero o órdago á chica nunca vai ben e a noite plantoume un par de pitos que me deixaron cunha festa ben rachada. A cousa é que liouse o serán, e ao final, marchamos de Fozara rozando ás seis da madrugada, en plan "pechaseráns", que xa facía tempo. Si a iso lle sumamos unha noite de licor café e pandeireta no Eicho de Dar Queridiña, outra noite similar no Galo do Vento despois de foliada... e os catro días da REC (si, dixen catro... eu che maldigho Santiago Veloso)... ben... erguerse para comer tranquilamente macarróns con grelos mentras miro o último e terriblemente bo capítulo de Breaking Bad, e logo ir camiñar non era precisamente un mal plan...

Sobretodo si un podía ter unha das mellores compañías posibles... a miña amiga Sara, cantareira ocasional, teatreira de corazón, performadora sustituta, esquiadora, corredora, e centos de cousas máis... unha delas, un sorriso e uns ollos que botan felicidade para todos lados.

E non o vou dicir de outro xeito... costou subir por aquelas costas, por aquelas pedras, custou moito para un corpo grande e vikingo como o meu... custou moito polas horas e horas de esmorga que leva acumuladas... pero, pero, pagou moito a pena. Non só pola compañía, que sempre se agradece, se non tamén polas vistas que hai no Galiñeiro, que non as pode haber mellores... e o que non o crea que mire as fotos se non lle apetece subir ata alá arriba.

Gabeando polas pedras como cabra montesa botei ben fóra os vapores acumulados desta semana trouleira que vou tardar en esquecer, e espero, en repetir, e tamén parte dos bichos que levan semanas a fozar na miña gorxa facendo do meu cantar un aquel digno de Paquirríns e Cía. E tanto botei que ao chegar ao penedo máis alto apuraba respiración axitada e insuficiente, pero iso non impediu que gozase dos amplos ollares do Val Miñor e Baiona, Monfero, Gondomar...

e do vello CUVI de pasadas experiencias e do gran Vigo de presentes vivires, non me impediu recoñecer as Cíes e as Ons case no horizonte, e no fondo, case no límite do ollar, Sálvora na entrada da miña ría de Arousa e apenas recoñocibles, a península do Grove a un lado e Corrubedo na punta, ao outro...

E tamén contraluces de nubes contrastadas en brancos e negros sobre ceos azuis e verdes luminosos, pasando pola carta de grises enteiriña, como se o ceo desa tarde quixera ter un balance de brancos exacto, un equilibrio de grises exquisito, un punto de negros irrepetible.

O Principio da Indeterminación (VIII)

Hoxe Lucía, sorrindo, tiña pensado pasar toda a tarde na casa ordenando e limpando, e gardando e arquivando apuntes, dela e de Miguel, que despois de tantas cousa que pasaran o cuarto de estudar estaba cheo de papeis acá e acolá, pero fai boa tarde e decide que mellor xa o deixará para mañá que días como ese non hai tantos no ano e que hai que aproveitar despois de tanto traballo.

A Alameda está máis fermosa que nunca, chea de nenos correndo e xogando ó futbol, de vellos paseantes ou de mamás con carriños de bebés. E de estudantes. Párase no miradoiro, cantas veces sentou alí con Miguel, o difícil que é conseguir que estea baleiro, e mira á catedral, ao pazo de Raxoi e alí abaixo, á ventá da súa vella habitación. Que pequena que é. Luce o sol entre as follas dos plátanos de paseo e dos abetos, entre as dos castiñeiros, e pensa que non pode ser máis feliz, e pensa en Miguel, en que non podería ter atopado mellor home, no bo que é que está a traballar nun traballo que non lle gusta, que non o enche para poder seguir a vivir con ela. Pensa que será boa idea baixar ata o seu traballo para esperalo á saída, que hoxe sairá antes, ás oito, e darlle así unha boa sorpresa, seguro que el se alegrará.

Pero é cedo e para a tomar un café no Cibeles, estase ben, tan ben que de súpeto mira a hora no móbil e dáse de conta que é tarde que xa son as oito e cuarto e que como non apure xa non colle a Miguel. Paga rápido, sae correndo cara a porta de arriba do Carrefour, seguro que aínda está dentro, e tropeza de narices con el, que sae nese momento… Miguel, que a mira sorprendido… apenas di hola, e de súpeto detrás del unha voz de muller que di,

“Cariño, xa estou lista, espero que non te fixera esperar moito.”

E Luca que mira a unha muller que tamén a mira a ela sorprendida e que lle colle do brazo a Miguel, sorprendido Miguel, que lle da un bico nos beizos,

“Hola, quen é Miguel?”

E Luca entende e bota a correr e polo camiño non se decata de que dende o momento en que se deu a volta comezou a chorar e que vai tardar moito en parar.

 

Ramón xa pechou o local e está a chamar á súa muller, hoxe vou tardar, teño moito que falar con Luca, que non te preocupes. Lucía pon un anaco de madeira novo no lume. Coñeceu á muller de Mon fai unha hora, que guapa que era, e que ben se a miraba a ela con el, boa parella fan. E que confianza teñen. Xa fai tempo que remataron a botella de licor café e Moncho trae outra. Hai moito do que falar. Moitas cousas que arranxar. Parece que se moveran moito dende fai sete anos pero todo segue aí no mesmo sitio.

“Luca, e dis que el levaba saíndo ca rapaza esa dende facía un mes?”
“Si, traballaba con el: ás dúas semanas de entrar no Carrefour coñeceuna e unha semana despois xa estaba con ela. Cando cheguei a casa era como si estivera fóra de min e seguín a recoller as cousas do estudo e atopei no medio duns apuntes del cartas dela… mira ti que parvada, nos tempos que corren, que todo se fai por móbil e ela escribíalle cartas de namourada a el. Nese momento foi como saír a flote estando a piques de afogar e todo fíxose real para min… agarrei unha maleta, metín cousas del dentro, o resto en caixas, e deixeillo na porta.”
“E el non fixo nada?”
“Si tratou de falar comigo dúas veces pero eu non lle fixen caso. Moncho, foi como si de súpeto me pechasen cun muro de cemento, entendes? Eu pasaba o día chorando metida na casa e nin me decataba. Estiben dous días chorando sen parar e sen comer.”
“El viu a falar comigo varias veces e eu trataba de falar contigo, e cando marchaches empezoume a contar un montón de historias e eu… ben, ti sabes o que eu sentía por ti, non? Discutimos, mandeino á merda e xa non volvemos a tratar igual. Quedabamos de cando en vez pero xa non éramos bos amigos. Descubrimos demasiado tarde que eras ti a que nos facía levarnos ben.”

 

Miguel está parado. Non se pode mover. Como si morrera. Está esperto pero sente que está a durmir nun pesadelo.

Nunca pensou que estivera facendo mal algún. Nas súas ensoñacións mirábase un día contándolle a Luca que xa non a quería, que coñecera a outra persoa ou simplemente non contándolle nada (ollos que non ben, corazón que non sinte), non tiña por qué facelo que ela nada sabía, e ela entenderíao e todos serían felices. Noutras víase o resto da súa vida cas dúas mulleres a un tempo, sen problemas, cada unha nunha parcela da súa vida, sen interferir na outra, felices tamén os tres. Pero aquela tarde deuse de conta que nalgún momento do último mes perdera a perspectiva das cousas e que deixara de ser consciente do que facía. Aquela tarde deuse de conta de que recuperou esa consciencia da súa vida de golpe, na porta do seu traballo e decatouse tamén do moito que quería a Luca e do dano que lle acababa de facer. Quería morrer pero agora xa era demasiado tarde: xa pasara o tempo dos arranxos e das tiritas. Agora chegara o tempo da desesperación, da tristura da alma que perdeu un anaco de si mesma, dos choros… dos arrepentimentos, e dos perdóns que nunca serían concedidos.

Miguel movíase rápido tan rápido que un día descubriu que non sabía onde estaba. Que se perdera a si mesmo polo camiño e que perdera a Luca tamén: nunca máis habería de atopala.

 

“Moncho, pódoche facer unha pregunta?”
“Dime.”
“Qué foi del?”
“Marchou para Madrid e parece ser que alí traballa para unha inmobiliaria. Fai un par de meses viu por Santiago a facer uns negocios e parou a tomar algo aquí. Saímos e agarrouse unha boa. Agora toma guisquis con xeo e dálle á coca que non veas. Non sei, creo que anda moi ben de cartos pero polo que lle entendín debe de andar leado con algún político. Xa sabes, merdas desas das constructoras.”
“Sabes si casou ou si ten parella? Si é feliz?”
“Luca!... Vale, cóntoche. Parece ser que casou pero polo que soltou cando xa estaba borracho aquel día e polo que vin, a pobre da muller debe de ter máis cornos que eu chourizos colgados do teito. Non sei Luca, non debe ser moi feliz.”

Silencio.

“Non dis nada nena.”
“Non, estaba a pensar. Pensaba no día que empezamos a saír. Cando cho contei. Falabamos do principio de incertidumbre…”
“Si, lémbrome, pensei que… da igual, dime.”
“Mira como son as cousas. Ti querías ser unha persoa rica e famosa, das que destacan entre as demais. Ás veces incluso eras demasiado ambicioso. Pero iso non era máis que o que se vía por fora que eu che coñecía ben e sabía como eras realmente por dentro. Ti querías moverte, saír da Galiza e ser famoso fóra dela e o final quedaches no sitio, e estás ben, centrado, tes unha boa vida. E Miguel que era todo o contrario, tan solidario, tan nacionalista, que deiquí non se movía, mira ti como acabou despois de todo este tempo. Marchou. Moveuse e agora non sabe onde está, anda perdido, afundido. Como as partículas das que falamos aquel día. Móvense e non sabes onde están e se están paradas non sabes cómo se moven.”
“E ti Luca?”
“Eu sempre estiven aquí, quieta, escoitando, o voso núcleo.”

FIN

O Principio da Indeterminación (VII)

Dez anos

Pasan os anos e un non pode deixar de botar a vista atrás... de ollar o camiño recorrido, mirar o que ten feito, o bo e o malo. Este mes fago dez anos traballando no porto, aínda podo lembrar aquel primeiro día de traballo, e creo que iso merece escribir sobre elo e sobre o que teño feito neste tempo.

Aquel día non foi moi diferente ao de hoxe... tamén chovía. Lembro ir dar roldas con Fran, facer un xiro estúpido nunha parte ridícula do peirao, lembro que el me contou como as pombas comían o grao de millo húmido pola choiva e que lle medraba no estómago e logo facíaas rebentar dende dentro (en dez anos non vin nada diso) e logo lembro pasar o resto da mañá co Xefe de Servizo, o Sr. Prieto Barbeito, que me tivo varias horas nunha esquina dun peirao, baixo a choiva, despois de que amarrase un barco, falándome de como se debían facer as cousas, de como era todo no porto, da súa vida de capitán de navío... lembro que eu non sabía moi ben que facer, nin uniforme tiña aquel primeiro día. Lembro que me caeu moi ben, a pesares de que naquel momento pensaba que aquel home que non paraba de falar parecíase, ca súa barba branca impecable, máis a un avó contando batallas aos seus netos que a un Xefe de Servizos Portuarios. Pareceume un home digno de confianza e, certamente, aínda que eu sei que cometeu moitos erros nos case seis anos que traballei con el, non me enganei.

Ese foi o primeiro día de traballo... logo viñeron máis mañás de ir a traballar durmindo pouco (non son home de deitarme cedo), ensinarlle a un compañeiro que un pode aprender a facer o no da garabata mirando en internet, broncas e máis broncas, risas, parrafadas, tardes interminables ao sol, noites aburridas baixo as estrelas... roubos e accidentes, turcos que non querían volver a embarcar no seu barco e que, chorando como nenos, só pensaban en volver á súa terra... chourizos da merenda, mariñeiros borrachos que saen de festa co uniforme e que logo resulta que son o cociñeiro polo que levan esperando dúas horas no barco para que fagan o almorzo... tantas historias.

Pero esas son e serán historias do traballo. Logo están as outras que para min son máis importantes... Por exemplo, ao pouco tempo de entrar a traballar no porto, deixar á que foi, durante catro anos, miña moza de Pontevedra. Non hai moito que contar de iso pero o certo é que eu non a quería... facía tempo que deixara de querela. Ese día cambiou a miña vida.

Eu sempre fun da música tradicional, sempre pero a miña relación con esa muller afastoume pouco a pouco dela. Deixei de ir aos ensaios de Malveiras, deixei de ir ás festas, de tocar, de cantar, de bailar. A ela non lle gustaba nada… de feito con ela fun á miña primeira Estalotada, no Pampín, non aguantamos nin dez minutos nela. Foi deixalo con esa rapaza e igualiño que cando soltamos un péndulo, volvín ao meu sitio. Durante ano e medio non parei de ir ás foliadas, a algún serán, ás Estalotadas, a todo canto había… ás veces marchaba para Santiago e quedaba alí dous ou tres días. Non tiña parada. Era como se quixera recuperar todo o que deixara de vivir nos catro anos anteriores, como se quixera limparme de tantas noites de discoteca e pachangada pontevedresa a golpe de pandeireta e licor café…

Logo, como o péndulo que volve ao outro lado recorrendo o seu camiño na procura do equilibrio, pasei por nove meses afastado da música tradicional, engaiolado por muller tola con dous fillos. Tan só nove meses, pero terribles, horribles, de pesadelo. Nada bo quedaron deles.

E o péndulo segue a moverse, vai para o lado contrario de novo, volven á miña vida os seráns, e as foliadas, e a músicas, as gaitas, os bailes… e aparece unha muller marabillosa chamada Guadalupe… Nese momento pareceu que o péndulo empezaba a parar, que xa atopara o equilibrio. Sete anos pasaron así, pero as inseguridades fixeron que se movese de novo, e aquela relación, por momentos fermosísima, acabouse e chegaron os choros, os erros imperdoables, tratar de cruzar un deserto infernal cheo de espellismos, as desesperacións e as obsesións. Canto dano che fixen Lupiña, canto, e canto o sinto. Non hai confesionarios dabondo na Cristiandade para o meu perdón. Como quen non quere a cousa xa pasou un ano, porque o desenlace horrible desa parte da miña vida comezou a cristalizar fai xusto un ano, na Reconquista do 2013.

Non sei, non me considero supersticioso. Son case máis empírico que outra cousa aínda que como bo galego, quen sabe se haberá ou non meigas… pero o certo é que de haber un ano malo na miña vida este tiña que ser o ano 13 do século 21. Non podía ser de outro xeito. Foi como unha pequena morte, en certo modo morrín, e agora toca renacer polo que podería dicirse que este é o ano 0 da miña vida. Todo vai por ciclos, dez anos pasaron traballando no porto… e, despois desta miña morte en vida, virán outros dez que empezan hoxe cun pequeno renacemento, porque en realidade, non pode haber vida sen morte. Ata nun mesmo.

O ano pasado foi un ano de crisis… pero tamén de Crisis… e de Bego, e de Xela, e de Edu, e de Alba… e algunha xente máis a que irei incluíndo nesa lista de persoas marabillosas do 2014, xente que a pesares do pouco que os coñezo quero moito. Quen ten presa por coñecelos? Teño dez anos por diante antes da seguinte paixón, morte e resurrección. Xente que de non ter recorrido o camiño que recorrín nunca tería coñecido. Ou si, pero non sería o mesmo.

Así que miro atrás, ata aquel 2004, e logo máis atrás, a 1994 e incluso antes, e miro fotos daqueles tempos e penso, joder, son eu ese rapaz tan guapo, tan ben feito, tan alegre? Como podía ser eu ese rapaz? Canto tempo perdín cas miñas inseguridades que me facían ser feo e horrible só aos meus ollos? Ben… sabedes cal é a resposta? Que grazas a esas persoas que mencionei antes, e a outras, como a Ton, a Patri, a Bárbara, a Olga, a Santi, a Raquel, a Marcos, e Miguel (e os museros), e a Sandra, e aos amigos da panda e algúns máis que fun atopando polo camiño, grazas a eles, os meus corenta anos non foron tempo perdido.

O Principio da Indeterminación (VI)

Moncho está na porta da súa tenda, da súa taberniña e síntese feliz. Feliz de ter coñecido a Ana, feliz de terlle feito caso cando lle propuxo a idea de montar algo entre os dous, de probar sorte cun negocio, algo deles, ben en realidade é do banco, que ningún dos dous tiña un can e había que pedir un crédito, algo pequeno e familiar. Feliz de ter casado con ela e feliz de que houberan tido unha filla, a súa filliña, o seu ceo, a súa Alma, Almiña, que bonitiña que era, que tranquiliña, que só tiña uns meses pero parecía xa tan adulta tan sería, que todo o quería saber, que as veces tiña cara de querer contarlles algo, pero logo decatábase de que aínda non sabía falar e pechaba os beizos con forza como dicindo que había que aguantarse que xa o contaría cando aprendera, que non se ía esquecer.

Moncho mira a xente pasar, aos estudantes, ás mulleres que están dando un paseo, aos turistas, hoxe non lle entrou ninguén aínda na tenda, pero é cedo, son as cinco da tarde, e a súa xente, dende que abriu a taberna, veñen a partires das sete, sempre cheo ata as doce da noite, e pola mañá, que é cando fai as ventas na tenda, e ao medio día para tomalas tapas. Mira, xa están a abrir os do Iacobus… e de súpeto, esa muller que pasa… como se parece a Luca, pero que un montón, non é Luca? Non pode ser que anda polas Américas, pero… parécese tanto, non sabe que facer, será, non será… merda si que é, corre, e chámaa, Luca, Luca…

“Si?... Moncho, es ti? Moncho! Moncho! E ti por aquí? Cánto tempo! Moncho! Non sabes… non sabes canto…!”
“Luca, Luca, qué tal estás? Dáme un bico, veña.”

Abrázanse. Míranse pero xa con efecto desenfocado polas bágoas que arrasan os ollos dos dous. O cerebro non da creto, pero o corazón xa sabe, xa ten coñecemento e desbórdao ca alegría. Abrázanse.

 

A tenda é ampla, toda de pedra, por dentro parece unha desas casas antigas sen arranxar as paredes, como se fai agora cos pubs e os bares, é a moda, volveuse ás cousas sinxelas, vellas, e qué pode haber máis vello que a pedra sen arranxar? A Luca recórdalle a algún local no que ten estado, como As Crechas. E no fondo, tamén a pedra nu, está a parte da tasca. Como as tabernas das aldeas de antes, agora xa case que non quedan, nas que tanto tomabas un botellín ou un viño como mercabas azucre ou leite. O seu tío Manolo tiña unha alá na aldea. Lucía lembra como lle gustaba de pequena axudarlle á súa tía cas clientas nos días nos que non tiña clase, sobre todo ós sábados pola tarde que era cando viñan uns amigos da cidade, que botaban alí catro ou cinco horas e falaban e falaban cos seus tíos, xogaban ás cartas, e logo facían compra e sempre levaban unha bola de pan ben quentiña, que a traían acabada de facer ás nove da noite, co seu piruco, e logo che duraba case unha semana. Xa non hai pan dese. Eses amigos ás veces traían ós seus netos cos que xogaba a que ela era a tendeira e eles facían a compra, e logo un deles, o maior, que era moi rico casaba con ela e marchaban a vivir á cidade. Ese era o que lle gustaba a ela. Lembra que sempre quería comerse o piruco recendo a pan quente e que lle dicía se quería un anaco.

A tenda de Moncho ata tiña un fogar no que penduraba unha pota. O fogar no inverno acendíase todos os días e a pota, ben, estaba alí para adornar, non se usaba dende facía máis de 50 anos, que fora da aboa.

No lado do ultramarinos, penduraban do teito, en aparente desorde, chourizos, xamóns, lacóns, salchichóns, botelos, “lomos embuchados.” Estalactitas formadas pola suor de sangue dos porcos. E como non, estantes e máis estantes, expositores, cheos de queixos, marmelos, patés, conservas de mexillóns en aceite de oliva e de ameixas ao natural “Malveiras”, latas de ortigas e de algas “Lou” (e de ourizo), e mexillóns tigre ao baleiro, e empanadas, e toneis cheos de café en gran e de feixóns e garabanzos. Pementos do “piquillo” e espárragos. Ovos de casa. Grelos e pementos de Padrón (xa era o seu tempo). Latas con variedades coñecidas e descoñecidas de tes. E do outro lado, viños e máis viños, albariños, ribeiros, mencías, godellos… e como non licores, de herbas, branca, de mel, licor café, con cereixas, licor de oruxo… diríase que aquela era a casa dun larpeiro. Ata vendía pan de Cea.

Un entraba no local e chegábanlle todos eses cheiros de golpe, quedaba abraiado e logo dun momento de indecisión comezaba a deleitarse ca vista de cada un deses produtos e co seu cheiro propio. Serían, as dese local, degustacións ou tapas só de cheiros exquisitos e de ollares fabulosos?.

Logo un pasaba á taberna co seu fogar e as súas mesas de madeira e o recordo deixado atrás como un eco, unha pegada, resistía a marchar.

Aquel era outro mundo, igual de caótico pero distinto. Nas paredes podíanse mirar estantes cun par de radios antigas, ferros de vapor, lámpadas de carburo. Andeis cheos de libros que calquera podía ler segundo lle apetecese ou ben levar a casa, bookcrossing que lle chamaban o asunto: modernidade e tradición atopaban un oco nos recunchos das paredes do local de Moncho. E fotos de escenas do pasado, unha regata en Carril, un mariñeiro da armada inglesa sacándose unha foto cuns paisaniños, unha foto da festa dos Caneiros en Betanzos, imaxes de Santiago de fai 60 anos… Un non paraba de ir dun lado a outro e sempre atopaba algo que lle chamaba a atención: a xente que entraba por primeira vez, pasaba o rato ca cabeza xirada, mirando dun lado ó outro, abraiados, como curuxas indo de tapas e empoladas nun carballo. E tamén habían pezas antigas, como rodas de carros, xuntas de bois, forcadas, todas esas cousas vellas que daquela non tiñan máis valor que o que lles daba o seu uso, e que agora, nos nosos días son cousas “in”, son pezas de museo, mentras esquecemos con demasiada frecuencia o necesarias que eran esas cousas non fai tanto tempo e o traballo que daba telas e usalas. Algún instrumento, un par de requintas, dúas ou tres trompas, un punteiro que lle deixara un amigo, vellas pandeiretas completaban o mostrario.

Nun lado tiña un par de armarios entre recordos máis pequenos e fotos de amigos e xente coñecida do local, todos eles sempre con cara de ledicia, máis o Moncho cando aparecía, cun puntiño de morriña. Os armarios enchíanse de xerras de cervexa, botellas de licores decoradas, catadores de viño, reloxos vellos, un exemplar da “Teoría da física avanzada das partículas”, un par de pipas, unha máquina de facer pitillos…, a lista era inmensa.

E como non, unha bodega cunha boa selección de viños e cun refrixerador cheo a partes iguais de cervexa de importación e copas frías e de botellas de licor café…

O local de Moncho era polo tanto un local para os sentidos, a grande feira dos sentidos da rúa Azabachería.

 

Ese día Moncho prendera o fogar, que era abril pero levaba unha semana facendo un frío que un pensaba que quedaran atascados en xaneiro. Alí sentadiña cun café de pota nas mans estábase ben a gusto, daban ganas de non saír de alí na vida. Dende o seu recuncho ao carón do fogar observaba a Moncho atender a uns clientes. Apenas tivera en toda a tarde, pero non levaban unha hora falando e empezaron a chegar en grupos e nun suspiro tiña a tenda chea. Mellor así que ela aínda non asimilara tanta información, tanta cousa nova.

Cando saíra pola tarde a dar un paseo pola zona vella como fixera nos cinco días que levaba en Santiago, non pensaba en atopar a Ramón nin moito menos. Era algo que conscientemente estaba a deixar para máis adiante. “Agora non é o momento” e retrasaba a busca do seu vello amigo. Pero como son as cousas, ou o destino, nunca crera moito nel, ou se cadra o azar, dáballe igual se deus xogaba ou non os dados, e aquela tarde por fin se decidira a achegarse a San Pedro e indo de volta subiu dende a Porta do Camiño ata a praza de Cervantes e cando ía subindo entráronlle ganas de tomar un café e como estaba preto ou lle cadraba de camiño decidiu pasar polas Crechas. E alí, xusto antes de apartarse do Camiño para meterse na rúa de Sampaio de Antealtares, estaba Ramón. Só facía unha hora que se atoparan, e xa sabía media vida do seu vello amigo. Que casara, que tivera unha nena, que collera o negocio este… Mira, xa rematou, agora parece que non ven ninguén máis.

 

Moncho achégase a ela cunha botella de licor café e unhas copas. Teñen moito que falar pero iso non quita que non poidan celebrar o reencontro do mellor xeito posible. El ten moitas cousas que contar pero tamén tenlle moito que preguntar.

O Principio da Indeterminación (V) O Principio da Indeterminación (VII)

O Principio da Indeterminación (V)

Ramón era feliz. Afixérase a vivir ao seu xeito, sen pretensións, facendo o que lle petaba e cando lle petaba. Ben, ou a lo menos, cando a muller e a filla lle deixaban. El sempre facía bromas con iso de que a súa dona e a filla o tiñan dominado pero todos os seus amigos sabían que era só iso, unha broma, que morría polas súas nenas e elas por el, nunca miraran ninguén tan compenetrado ca muller e ca filla, que case non parecía que estiveran casados do ben que se lles miraba, dicía con retranca un dos amigos.

Ramón volvera para Santiago facía 5 anos. Fai dous collera unha tenda especializada en alimentos de groumet e produtos da terra e a cousa estaba a funcionar ben. Ata montara unha pequena taberna con tapas. Sabedes cal era o produto que máis lle pedía a xente? O licor café, que llo mercaba a un señor de Redondela. Servíao sempre en copas ben frías, o licor sempre metido no conxelador, espesiño, case se mastigaba, e raro era o cliente que tomaba unha copa e levaba unha botella desas de medio litro, decorada que logo quedaba de adorno ou para meterlle augardente caseiro.

Pero a súa vida dende que sacara a licenciatura non sempre fóra así.

 

Cando coñeceu á súa muller estaba máis que farto de traballar de calquera cousa, traballara de todo un pouco, nun bar na zona vella, nunha cafetería no ensanche, no Alcampo de Fontiñas, facendo enquisas, como paiaso nun parque infantil, camareiro, repartidor. Parecía mentira que fixera unha carreira das máis teóricas e que o final a vida lle levase a polo camiño que a ela lle petase. Ás veces sentírase como si tivera sido esculpido durante sete anos para que logo viñera un grupo de rapaces a cubrilo de grafitis. Dende o fin da carreira fora como si se movera continuamente sen ter nin puta idea de onde estaba.

Cando coñeceu á súa muller levaba un tempo cunha boa depresión. Nada lle apetecía. Ía a traballar porque tiña que pagalo piso de alugueiro no que vivía e comer que non ía morrer de fame, pero pouco lle faltaba para se encerrar no seu piso, o coelliño medoñento no seu furado na terra cas orellas caídas a taparlle a cara… “Corre coelliño corre, fai un tobo e esquece o sol”. El, no seu fondo sabía que a depresión aquela pasaría, antes ou despois, que xa pasara antes por elo, que bo é ter experiencia e lembrar o teu pasado, pensaba el. A outra vez fora cando Miguel e Luca desapareceran da súa vida, xa fai uns anos, merda, por qué se acordaría de eles agora, tanto que os botaba de menos, agora entráballe a moqueira, as gañas de chorar…

Cando coñeceu á súa muller, Moncho pechara sobre si mesmo e estaba case a piques de se pechar para sempre. O día aquel que se lembrou dos seus vellos compañeiros de cando estudaba, decidiu que tiña que facer algo, que non podía seguir así. Tiña que se parar e mirar por onde andaba, e decidiu que esa tarde chamaría o seu colega e que irían de festa por Santiago adiante. Que carallo… unha boa chea de licor café e xa vería el como desaparecían as penas.

E tanto que mata as penas!. Boa era a que levaban Moncho e o colega de bar en bar, de taberna en taberna, os dous tenores, os alegres da rúa Ourense, os do licor café nas Crechas e os do bailoteo a ritmo de funky no Insomnia, e vai o colega, que non se podía estar parado, e vótalle un ollo a un grupo de nenas todas elas bailando tamén como tolas, que un vai ó Insomnia a desmelenarse, non pode ser doutro xeito, é o ambiente que hai alí dentro que che envolve e ti non tes ganas pero de súpeto ves que bailas tanto como o que máis. O colega empeza a falar con elas, especialmente con unha delas, que fermosa que é, pero Moncho que é máis tímido non se atreve e queda a un lado, non fala, só mira, el quere pero non é capaz e pasa o tempo, está a facer o ridículo, vai a barra, colle un par de birras e volve e dálle unha ó colega e el preséntalle a unha rapaza, un par de bicos, encantada, eu tamén, e comezan a falar, o amigo que xa vai por outra do grupo, meu deus non pasan nin dez minutos e xa lle está a facer unha exploración bucal, sería por iso polo que fixo odontoloxía?. E el que segue a falar, agora falan de libros, que os dous lles encantan e séntense cómodos, non paran de citar os favoritos de cadanseu, falan e falan e falan, xa non escoitan a música, e van quedando afastados do resto, e Moncho que sabe que ten que probar, que ten que ver si se deixa bicar, e achégase e proba… e xa está, bícanse e tócanse, e os minutos seguen a pasar e non se decatan.

“Ei, perdón, parade un momento… mira, nos imos o Tarasca, vides ou quedades?”
“Qué facemos? Vamos, non?”
“Veña”

No Tarasca nada cambia, eles ao seu, bicos e bicos, e as mans que non sabe onde acaban de cada volta, e logo que marchan ao Ruta e alí peor que é escuro, moi escuro e perden o medo, que ninguén os mira, cada un ca súa borracheira, cada un cas súas tolerías, e eles que seguen a se bicar como se a boca do outro fora a fin do mundo e a se tocar máis aínda, xa en lugares ocultos, como nos libera a paixón, como é estar peneque, mirar as cousas polas gafas de cristal de botella de cervexa.

Chega o fin da noite, o comezo do día, e despídense, Moncho sabe que ela lle gusta e que a ela lle gusta el, por qué van a foder isto cunha noite de cama, así mellor, el pídelle o teléfono e dálle o seu. Espera até o martes e chámaa e quedan, van o Paraíso Perdido, falan e falan e logo á Casa das Crechas e de súpeto Moncho pásalle o brazo polos ombreiros e bícaa de novo e abrázanse. Logo acompáñaa a súa casa e no portal vólvense a bicar e deciden quedar para o venres, ela vai saír cas amigas pero pódense ver nalgures, no Insomnia, vale, como o outro día.

O venres chega, atópanse no Insomnia e ademais de se bicar, falan e falan e bailan. Ela lévao á súa casa e pasan o resto da noite e da mañá a foder e a durmir, e a foder de novo. Moncho, que sempre tivo aquela espiniña de peixe cravada no seu corazón descóbrese á hora de comer namourado daquela rapaza.

A súa vida cambia, agora xa sabe onde está, xa ten unha referencia. Agora xa non lle importa tanto o resto, xa atopará antes ou despois un traballo bo. Podería preparar oposicións ou algo así pero agora non ten gañas de se pechar a estudar como un tolo, se o tivera feito cando rematou a carreira…

O Principio da Indeterminación (IV) O Principio da Indeterminación (VI)

O Principio da Indeterminación (IV)

Non volveu a atopar a aquel rapaz, ao mellor marchara para Galicia. Os días pasaban, e os meses, primeiro foran as clases de doutorado, logo chegara a revisión bibliográfica e finalmente, a investigación. Fixo amigos, votou mozo e perdeuno, e volveu votar mozo e volveuno a perder e fixo máis amigos, descubriu que estaba mellor soa con algunha relación esporádica e tivo vida, entrelazando perfectamente as súas relacións persoais e o traballo de investigación.

Noutra ocasión un dos seus amigos presentoulle a unha persoa. O tipo caeulle mal nada máis miralo. Desas persoas que é coma se tiveran un cheiro raro, desagradable, pastoso, que as coñeces e quéreste afastar delas. Unha desas persoas prepotentes que desexan controlar a toda persoa que lle rodea, que pensa que é irresistible…

“Oh, española, ti es española, fantástico! Coñezo moi ben España. He estado alí un montón de veces…, coñezo a paella, os toros, o flamenco! Olé, Olé!”
“Ti es parvo. Para nada coñeces ben España. Hai alí máis cousas que Andalucía e o flamenco. Eu sonche galega. Sabes onde está Galiza?. Non o sabes, non tes nin puta idea, mona, así que mira o mapa e aprende algo e déixame en paz. Como me fode a xente que pensa que en España todos somos andaluces.”

Non quería contestarlle así, pero saíulle da alma.

Nese momento chegoulle o coñecemento de que ela volvera a moverse, que sentíase cada vez máis apegada á Galiza e máis morriñenta, e sentíase máis completa, con máis confianza en si mesma, máis forte. Sentíase estraña. Era feliz alí, coa súa vida, estaba integrada, pero agora tiña un baleiro no seu interior. Cando lle aparecera? Non, non foi de súpeto, agora dábase de conta de que xa levaba tempo alí, pero non o mirara antes, non se decatara. Por qué aparecera? Ela nunca se sentira así, ben, si, collera tristura por ter marchado e por deixar a súa terra atrás, pero aquilo era distinto. Era algo máis, era o desexo de sentirse de algures, de pertencer a unha terra, de ter e de votar raiceiras.

Así foi que por primeira vez, tivo o desexo de voltar á súa terra.

Terminou a fase investigadora e comezou a difícil etapa de ter que redactala tese, de facer encaixar todo aquel material, de darlle unha forma determinada… de lela e de defendela ante un tribunal, que medo lle daba iso de falar diante do tribunal, e os meses pasaron sen decatarse que non tiña tempo para nada máis que para o traballo, case non miraba aos amigos e xa nada quería saber de festas ou ligues. Claro que o esforzo pagou a pena. Doctora Honoris Causa. Lucía no cumio.

Co doutoramento chegáronlle as ofertas de traballo, de empresas privadas, para a universidade, grandes liñas de investigación que a levarían a ser famosa, feliz e rica; e chegoulle de novo aquel sentimento que lograra esquecer naqueles meses de tolos, tanto fixera, e chegoulle moito máis forte.

Mira que o pensou. Deulle voltas e voltas e deixou de durmir. Votou días enteiros metida na casa sen saír nin para dar un paseo e os amigos empezaron a se preocupar.

“Lucy, por fin decidiches saír!”
“Si, decidín, e penso que téñovos que dar unha noticia.”
“Decidiches volver á túa terra, non?”
“Si, así é. Síntoo moito e síntome moi triste por alonxarme de vos. Sodes os meus mellores amigos e non vos poderei esquecer xamais.”
“Non te amoles, eu polo menos, estou desexando coñecer España e a túa terra. Tanto que falaches dela! Ah! E facer o camiño de Santiago.”
“Entón cando veñas terás casa e faremos o camiño xuntas.”

 

Non tiña moito tempo. Aínda tiña que atopar o punto de embarque, facturar as maletas, pasar os controis e embarcar. Iso en moito menos dunha hora. Chegara a tempo máis o medo seguía aí. Viña de outro lado realmente. Mira que intentara iso de “Non coñecerei o medo. Afrontarei o meu medo. Deixarei que pase sobre min e atraveso de min.” pero nada, que non había maneira. Demasiado Jedy para ela.

Agora subir ao avión e esperar polo permiso de voo. De Boston a Chicago e a Madrid e a Santiago. Logo trece horas de viaxe: mira que inmenso é o océano Atlántico. Parece mentira, non é? pero o certo é que o outro, o Pacífico, é o dobre de grande. Canto durará unha viaxe dende Tokio ata L.A.? Cando chegue a casa e todo estea tranquilo mirarao na internet.

Xa dende o aire olla un barco no medio do océano. Vai para Europa. Qué é? Un pesqueiro? Non parece moi pequeno. Non, debe de ser un cargueiro. Si, si que é que leva contenedores na cuberta. Que pequeniño parece dende acá arriba. Logo en porto da máis impresión, seguro. Vaise lembrar de cando foi ver o mar por primeira vez, alá na Arousa, e pasaron por Vilagarcía e polo porto e chegaba un barco, que grande era: que pequeniña era ela daquela, inda agora o sería do lado daquel barco. A onde irá este? Ó mellor vai á Galiza, a Vigo, ou se cadra non, pero mira que sería casualidade que tamén fora para aló. Se puidese saber como se chama miraría a que porto foi…

Vota un sono, que a viaxe é longa e faixe case toda de noite, non se mira nada, se as luces se apagaran de todo seguro que as estrelas si. E por fin chegar á costa Española… hola Galiza, xa estou aquí, mira, en nada estou de volta, co corazón a lle querer saír do peito, que alegría mirar a súa terra de novo despois de tanto temo. Aterrar en Baraxas e logo outro avión, máis pequeno, e nunha hora de volta a Santiago.

Que nervios lle dan só de pensar en todo iso… no pouco que lle queda. Alá nos USA, antes de pasar por facturación volvéralle o medo, e sentíu tristura, chorou, polos amigos que quedaban, polo tempo que alí pasou… pero, mira como son as cousas, que foi pasar polo detector de metais- o reló, o móbil, o bolso, polo escáner por favor, leva algo máis enriba de metal, non?, pase, grazas- foi pasar o detector, e sucedeu como si o detector tamén fora unha peneira que retivese todo aquilo que a entristecía, so pasou a emoción e a alegría da volta. Un paso, tristura, nostalxia, outro paso, o detector, outro máis, alegría, emoción. Como si se botara a si mesma un feitizo para esquecer o pasado, só quedar co futuro, ca emoción do que está por vir.

Sae do aeroporto de Lavacolla, e ponse a cheirar. Si, Galiza chéiralle distinto, máis doce, máis a terra, a verde, máis a fogar. Lembra cando chegou aló, aos USA, fai sete anos, que o cheiro golpeouna, unha labazada en todo o nariz, que mal cheiraba, meu deus! Pero este… este traía ledicia e lembranzas gardadas de tempos vellos de nena na casa dos pais. Ata cheiraba un pouco a esterco e canto lle prestaba!

Buscou un taxi para baixar a Santiago. Tiña pensado botar alí uns días, aínda tiña medo por voltar a mirar ós seus pais, as súas miradas. E coller forzas. Desexaba pasear pola zona vella, necesitaba cousas antigas, edificios vellos de pedra, a catedral, igrexas, necesitaba tomar unhas tapas, canto estrañara o de tomar uns viños e un pinchiño, necesitaba pasear pola Alameda, ver a vella casa, achegarse á facultade, ver o Campus. Canto, canto o necesitaba. E necesitaba pasear por San Pedro ata o Cruceiro, seguiría alí o vello bar? E achegarse ata Santa Clara e dar unha voltiña polo parque de San Domingos de Bonaval, cantas horas tiradas e tirada con Miguel no antigo cemiterio, daquela xa non daba repouso ós mortos, só ós vivos. Ficarán nel os seus fantasmas enterrados? Tiña que probar. E tomaría un licor café na Casa das Crechas ou un café no Paraíso…

E logo si, logo collería o Castromil e deixaría que o camiño a levase de volta a aldea dos pais, ata alí, ata o val lle chegaban as ideas, o futuro, que xa miraría que facer despois, tiña tempo por diante. Ah!, non, esquecíase, tiña que atopar a Ramón, saber del. Pedirlle perdón.

O Principio da Indeterminación (III) O Principio da Indeterminación (V)

O Principio da Indeterminación (VII)

“Moncho, este café de pota que fas está de medo… sabes? Botábao de menos alá nos USA.”
“Faino a muller e logo o deixamos quentando nun aparato que temos aí. A xente gústalle moito. Unha copa?”
“Como non. Deches atopado ó mellor licor café?”
“Je, non sei, miro en moitos sitios, pero este é o mellor de todos polo de agora. Mércollo a un tipiño de Redondela. Ben, e non botaches nada máis en falta? Ou a alguén?”
“Si, sabes que si, sabes que botei en falta á miña familia e… boteiche en falta a ti… e a…”
“E a Miguel. Luca, vouche dicir unha cousa, porque seguramente é o momento. Fai sete anos que non nos vemos nin que falamos e dende entón pasaron moitas cousas e agora o único que podo facer é alegrarme de te ter de volta e de poder falar contigo como se nunca tivera pasado este tempo. Pero cando marchaches, daquela maneira, sen dicir nada a ninguén, eu, anoxeime moito contigo.”
“Si, dinme de conta, nunca contestaches a ningunha das miñas cartas.”
“Xa o sei, pero que queres que fixera. Eu… ti eras a miña mellor amiga e eu non puiden nin preguntarte o que pasara, non puiden darte consolo… So puiden falar con Miguel e saber da verdade meses despois polas túas cartas…”
“Síntoo moito Moncho, pero é que ti non podes entender como me sentín eu. Foi como estar chea de lixo e todo o que levaba no meu interior dende facía meses, necesitaba fuxir… mira, unha mañá levanteime, pasaran dous días, despois de estar chorando toda a noite e todo o día anterior e o anterior, e chegoume como si fora unha revelación: tiña que arranxar aquilo eu soa, non podía apoiarme en ninguén porque doutro xeito, nalgún momento do meu futuro volvería a cometer o mesmo erro e caería aínda máis baixo. Logo, como se fora, non sei, como caído do ceo, chamáronme do decanato e ofrecéronme a beca de doutorado no MIT, en Masachussets, e non o pensei dúas veces. Non sabes como me custou marchar sen me despedir de ti, sen te dar unha explicación, non o sabes… por iso tardei tanto en te escriber… dábame vergoña…”
“Luca… non sabes… ogallá puidera terte axudado daquela…”
“Mon, eu quedara quieta e necesitaba moverme.”

Lucía e Ramón non din nada. Calan. Míranse como dous vellos amigos que xa non se lembraban o un do outro e que de súpeto se recoñecen entre eles e a si mesmos nos ollos do outro. E abrázanse, e mentres o fan Luca estoupa e chora, chora as lágrimas que fai sete anos non chorou no ombreiro de Ramón e lembra, por fin lembra como foi todo…

 

Luca volvía a ser feliz. Como si os malos meses pasados foran auga que nunca correu, como se fora un mal soño deses dos que un esperta convencido que sucederon. Na súa cabeciña xa non quedaba espazo para as discusións con Miguel e para as choreiras con Ramón, o paciente Ramón que sempre lle daba consolo. Xa non tiña sitio para as veces que Miguel a menosprezara ou para as veces que se empeñaba en saír el só alegando o principio de independencia das parellas que tanto lle gustaba alegar. Xa non lembraba aqueles pequenos indicios que lle facían pensar que ela era a primeira na vida de Miguel pero non a única. So tiña sitio para a súa graduación. Por fin terminara a carreira e sentíase feliz de novo.

O certo fóra que aqueles últimos oito meses dende que Miguel se licenciara, non foran nada ben entre eles, e o motivo foi que pouco a pouco el cambiou. Contento quedara cando lle deron o título (ben, o resgardo que aínda hoxe non o ten) pero logo lle foi cambiando o ánimo pouco a pouco: non quedara máis remedio que dar por válida aquela famosa frase de “el quixera cambiar o mundo e o mundo cambiouno a el”. O problema fora que se fixera demasiadas expectativas, e cando as expectativas non se cumplen…

Non paraba de buscar traballo e non o atopaba e xa estaba canso de non ter experiencia, volva cando a teña, estaremos encantados de darlle traballo, ou de que o mirasen mal polas súas rastas e os seus piercings, que el tiña que ser fiel os seus principios e era tan boa persoa con eles como sen eles. E logo empezou a mirar por outro lado que as saídas laborais da súa carreira non eran como para facer festa e nada, oposicións non había e co expediente tan pobre que tiña nin pensar en preparalo doutorado.

Así que entre unha cousa e outra foise amargando e cada vez pelexaba máis ca pobre da Lucía que non tiña a culpa pero que non facía máis que lle rompela cabeza con aquilo de que tiña que se adaptar ao mercado laboral e que si o que pedían os empresarios eran xente cun aspecto determinado pois que el tería que cortalas rastas e sacalos piercing e vestir de traxe e logo que si non atopaba nada do seu que buscara en outro lado que de algo tiña que vivir.

A medida que pasaban os días as rifas ían en aumento ata que un día tiveron unha tan grande que ao día seguinte Miguel, pola mañá cedo, marchou a perruquería, cortou o pelo, mercou algo de roupa, e comezou a buscar polas ETT´s, nos anuncios no periódico, nos anuncios dos supermercados. Dous días máis tarde Miguel estaba a traballar no Carrefour do centro de Santiago, o da rúa do Salvador, en quendas de sete horas, unha semana de mañá e outra de tarde, de luns a sábado, que cando traballaba polas tardes nunca chegaba a casa antes das once da noite canso como un animaliño.

Empezou a saír el só, e empezou a comer fóra e a durmir fóra e Lucía empezou a desconfiar e as discusións foron en aumento, e Miguel, que xa nada lle importaba, cada día que pasaba estaba máis descontento ca súa vida. Así, a súa relación colleu velocidade, como unha carrilana de cubo de lixo pola costa da rúa das Camelias e nada parecía impedir que fora a esnaquizar en mil anacos, ata que chegou o día, tres meses máis tarde, no que Lucía se graduou e nese momento parouse o tempo e o contador do velocímetro e de repente todo volveu a ser como antes.

Xa o dixen. Lucía volvía a ser feliz e Miguel volvía a ter boa cara e xa non lle importaba o traballo porque estaba a vivir ca muller máis marabillosa do mundo.

O Principio da Indeterminación (VI) O Principio da Indeterminación (VIII)

O principio da Indeterminación (III)

Parte 2. Cantidade de movemento.

Lucía sabe que vai chegar tarde e nótaselle que está preocupada. Non, non se trata realmente de preocupación, trátase de medo, pero non dese medo irracional como o que temos de nenos porque sabemos que algo agóchase debaixo da nosa cama e non somos quen de nos mover, que sabemos que si botásemos unha ollada había desaparecer, tal é o poder da nosa imaxinación e da nosa mirada de nenos. Non é ese medo. É o medo chamado angustia. É o medo que nos enche o corpo porque nos imaxinamos o perdidos e o mal que nos imos atopar se non se cumpren as nosas expectativas.

Ben certo é que os homes son os únicos animais que sofren e angústianse imaxinando unha situación desagradable… A quen non lle ten pasado? Non vou dar aprobado ese exame, imaxinas, e os nervios toman o teu corpo e andas como asustado, énchete algo feo e noxento, e entón ti estudas máis, ou lle pisas o acelerador porque non tes ganas de chegar tarde outra vez a esa cita, non cambiarás nunca, que sempre me tes esperando, xa estou acostumada… pero un día…

Lucía vai chegar tarde e hoxe ten medo. Porque leva sete anos fora da súa terra entregada a súa tese. Porque sabe que de non marchar hoxe non o fará nunca máis. Porque sabe que foi feliz estes anos, pero que quere outra cousa, quizais unha vida que recorda do seu pasado, unha vida que algunha vez viviu, que quixera recuperala. E que ten morriña da súa familia, da súa terra… dos seus amigos.

Lucía vai chegar tarde e ten medo, porque fai xa sete anos que marchou e está asustada pola volta, polo que deixou atrás, porque a terra, a familia, os amigos que mandou á merda xa fai tanto tempo vanllo votar en cara. Ou ela pensa así. Ten medo de que lle pregunten porque marchou.

Lucía, Luca, tamén tiña medo cando marchou, moveuse para fuxir e agora, despois de tantos anos, agora que atopou un camiño, agora que se atopou a si mesma… agora que por fin descubriu quen é, que confía no que é, que é decidida e que sabe que non lle asusta máis a vida, agora descobre que o voltar asústaa.

Pero tamén ten medo do que deixa. Como fai sete anos. “Éche gracioso” pensa, “a vida é como unha onda sinusoidal”. “As cousas repítense cunha certa periodicidade. Daquela, cando marchei para acó, estaba asustadísima, polo que deixaba, polo que non coñecía, polo futuro, e agora, agora vólvese a dar o mesmo conto. Daquela tocoume vivir o seno, o val da onda, e agora, despois de pasar a cresta, un ciclo despois, volvo a atoparme no mesmo sitio, no val de novo.”

Lembranzas, sempre as lembranzas, pensa, que os homes somos os nosos recordos, que o que non lembra o que lle aconteceu non é nada, somentes unha pálida sombra de si mesmo, e por iso véñenlle as lembranzas, no taxi, camiño do aeroporto.

Ela nunca saíra da terra, que só coñecía ese anaquiño do mundo. Xa o dicía o libro de xeografía: Galicia é o territorio xeográfico limitado polo norte polo mar Cantábrico, polo oeste polo océano Atlántico e polo sur polo río Miño, o pai Miño, e que limita polo leste co Principado de Asturias e as provincias de León e Zamora, e polo sur con Portugal.

Para ela nunca existiran nin Asturias, nin León, nin Zamora, só apenas Portugal. Fora algún que outro mércores a feira de Valença cos seus pais, a mercar toallas, e a dar unha volta pola fortaleza, que bonita que era, sempre quería subirse as murallas e ollar o río Miño pensando que era unha princesa, pero só era un desexo que logo non cumpría, que nena máis obediente. Tamén ten ido á Vilanova da Cerveira, os sábados, o máis lonxe que chegara fora a Caminha, onde o pai mercaba viño verde ou ben Mateus Rossé ou Porto Ferreira. Eses días de moito andar eran días nos que se comía arroz con frango ou bacallau no forno. Logo na casa, miraba as botellas e lembrábase da fortaleza. Canto tempo vai aló…

Pero á fin, despois de voar de Santiago a Madrid, vai pasando por riba da súa terra e non a recoñece, cruza por riba do mar de Arousa e de repente xa non está na Galiza, na terra nai, xa pouco vaise vendo, alá embaixo, as illas Cíes, que bonitas, canto lle gustara aquela vez que fóra de excursión cuns amigos, no verán, un ano que aprobara todas en Santiago… e pensa na curvatura da terra e no cabronazo do Colón, se non fora por el podería ver sempre as Cíes, cando desaparecen da súa vista.

Síntese unha personaxe rosaliana e quixera lembrarse daquela poesía, ou era unha canción de Amancio Prada?, non importa que a ela nunca lle chamaron esas cousas, ela sempre foi de M80 e non lle sae a letra, só a música, que lle gustaba a súa nai, a naiciña que queda alá atrás naquela curva do mundo, tarareaa pero só faille sentirse máis morriñenta, máis afundida na súa singularidade. Non ve nada, a luz non sae dela, e chora, chora polo que quedou atrás e polo que virá.

Lembra, cando chegou aló, a Massachusetts, tan perdidiña, apenas un pouco de inglés conseguía falar, que mal o pasou os primeiros días, non coñecía a ninguén, todo distinto, canto fixera o ridículo. E logo chegara o coñecemento ese que todos ou casetodos os humanos temos dentro de nos, ou se cadra é algo que está en cada un pero que uns o saben e outros non, ese coñecemento de que todo pasa e que a situación mala non é eterna, se cadra tampouco a boa, e todo empezou a encaixar, xa non dicía “time” por “weather” cando falaba do bo tempo que facía eses días, xa empezaba a pasar desapercibida, xa era un máis. Tranquilizouse.

Por aqueles días sucedéralle algo realmente estraño, algo que a marcara máis que o resto dos seus sete anos nos USA, un suceso que a levou ó camiño onde se atopa agora. Meses máis tarde, dándose de conta un día de que se movera, de que algo mudara nela, mirou cara atrás na súa vida e recoñeceu a orixe do seu cambio naquela data.

Fora un 12 de Outubro, que a alguén lle dera na residencia onde vivía, na que a única hispana era ela, por celebrar a festa da hispanidade. O certo e que ela pronto decatouse de que aquel non era o ambiente ao que ela estaba acostumada, e pronto soubo que nun futuro próximo pediría un cambio de residencia ou buscaría un piso para compartir ou para ela soa no campus, que ben o sabía, agora era unha boa adiviña. Naquela residencia ela tiña un cuartucho que polo tamaño lle recordaba ó da rúa Galeras en Santiago, pero nada máis, polo resto eran o sol e a lúa, ata tiña calefacción central e dúas ventás (e non era frío, non) polas que descubrira a fermosura outonal das árbores, que alí non tiñan piñeiros nin menos eucaliptos, só frondosas árbores caducifolias, que chegado o tempo vestíanse con follas de todas as gamas das cores dende o verde ao pardo, a cor da caída, pasando polo vermello e o amarelo.

E tamén tiña uns compañeiros que pasaban os días pensando en cal sería a seguinte festa, xa lle perdera a conta das que levaban feitas nos case que dous anos que levaba alí, uns compañeiros ós que case sempre conseguía esquivar.

“Mirade, hoxe é que teño a regra, xa sabedes.”
“Grazas por invitarme á festa, pero xusto mañá teño que ir falar co meu titor.”
“Non podo, síntoo moito – i´m sorry, que vou pasar dous días de seminarios e necesito descansar.”
“É que este frío vaime matar, máis me fode a min que xa levo case tres semanas co catarro…”

E eses compañeiros non pensaban en renderse e tentábana unha e outra vez. Cómo non ía ser así, que ela era a única rapaza hispana que miraran na súa vida, e iso que ela parecía tan caucásica como a que máis, e logo estaba ese estraño acento cantareiro que ela tiña, que os volvía tolos a todos e a algunha que outra tamén:

“Xa me diredes o pouco que se parece o meu acento galego ó da xente de México, pero nada, que esta xente non se entera”, contáballe ós seus pais cando falaban por teléfono unha vez ao mes.

Un día unha das súas amigas contoulle o da festa da Hispanidade, que a facían por ela. Ían disfrazarse con traxes típicos españois e a facer sangría, e traerían música flamenca e que tiña que ir que se non lles parecería mal. Ela, que seguía a ser a rapaza sinxela e atenta que sempre fora así, dixo que si, sen darlle importancia o do flamenco, nin a nada diso, que decidira que o ía pasar ben, tan contenta que estaba por aquela festa.

Farolillos e guirnaldas, luces de festa, traxes típicos sevillanos ou cordobeses, un rapaz vestido de toureiro e unha cabeza de touro, fino e sangría, e “Los del Río” soando dende algures nun aparato de música, mesturábanse con xente falando en inglés e soltando polo medio algún que outro “olé” con goma de mascar entre os dentes.

“Creo que xa bebín demasiada sangría, Luca vou parar.”
“Si, xa miro, Lizzy, xa empezas a falar castelán...”

Nunca pasara unha festa igual. Ela, Lucía, o centro de atención dos homes que non a deixaban nin a sol nin a sombra, que se apresuraban por ver quen era o primeiro, e das mulleres, non de todas, mortas de ciumes, que eses eran seus homes.

E de súpeto sucedeu. Acercóuselle un rapaz sen disfrace, a ela xa non lle importaba, que xa bebera bastante sangría e todo lle parecía ben, todo era alegre, e que non era ela, era outra, xa lle botara o ollo a un… Empezaron a falar en castelán, el falaba de carallo, que estivera pasando unha boa tempada en España e gustáralle moito.

“E de que parte de España es?”
“Non vas a saber, da igual.”
“Que va, que recorrín toda España dun extremo ó outro, seguro que sei”
“Bueno, pois eu veño da Galiza…”
“Da Galiza! Oh!, eu estiven alí, fixen o camiño de Santiago e namoreime daquilo… é a parte de España que máis me gusta, moi bos costumes, tradicións, a máxia…”
“Ah, si? Olé – e ela sen recoñecerse a si mesma, medio bébeda, díxolle- meu toureiro guapo!”

De súpeto mirouna, e súa cara mudou, tiña unha expresión que ela non soubo definir, como si ela fora el e sentise vergoña, de si mesma, que cousas pensaba, debería deixar de beber, que a sangría levaba moito azucre e subíase moito:

“Non o entendo, non sentes vergoña por deixar que te trate así toda esta xente? Para eles por ser española xa tes que ser andaluza e a ti impórtate ben pouco. Deberías dicirlles fachendosa, que esta non é a túa cultura, que en España conviven diferentes pobos e que un deles, o teu, ten unha cultura tan rica ou máis que a do sur. Non o entendo, téñovos envexa ós galegos polo que tendes e ti…”

Non rematou de falar. Deixou de mirala e marchou, e Luca non soubo que dicir.

O Principio da Indeterminación (II) O Principio da Indeterminación (IV)

O Principio da Indeterminación (II)

Miguel. Altruista, alegre, loitador, xeneroso, comprometido… Movíase e moito, e de tanto que se movía o seu ser sempre quedaba agochado pola incertidumbre, no principio da incertidumbre, e no seu final. Miguel-me-gustan-todas-me-gustan-todas-en-general-pero-las-rubias-pero-las-rubias-me-gustan-mas, que nunca lle decía que non a unha moza, mozas desas que correndo lle decían a el que si, o Breogán das rastas que tocaba na súa guitarra a Zeca Afonso e a Silvio Rodriguez, que as sabía todas, loiro el cas súas rastas e a súa barbiña sempre ben arraxanda. Miguel, que nunca tiña repouso, hoxe ti e mañá aquela…

Que o de ser altruísta, loitador, xeneroso... a súa guitarra e as súas rastas non era máis que pose, máis que outra máscara, porque nunca se podía saber quen era el. Así se movía Miguel, rápido, de unha rapaza a outra... a semana pasada era unha loira menudita que coñeceu no Imsomnia, a anterior unha rapaza morena que estuda historia, e a anterior unha de medicina e outra de farmacia. Nunca pararse en ningunha, apenas dous ou tres encontros, como moito unha semana e logo a por outra, que moitos peixes hai na auga. E tamén en Santiago...

 

Onte pola noite foi a tomar unhas birriñas cos seus amigos, cos seus grandes amigos, os mellores, que so lle pedían a súa comprensión e nada máis. A Luca e o Ramón. El sempre animoso, fantasioso, tan cheo de espectativas, tan ambicioso, sempre tan falador, que boas conversas, que boas rifas, tan pouco comprometido con todo menos con si mesmo, nunca lle decía que non a outra copa de licor café, a outra muller na súa cama. Ela sempre aberta, faladora, intelixente, pero sempre distante. Por qué non se comportaba como o resto das mozas que el coñecía? Por qué non se volvera toliña por el? Qué tiña distinto que tanto o atraía?

Onte a noite, quedaron os tres, tomaron unhas cervexas e chegada a hora Moncho dixo que marchaba a casa que estaba canso que aínda lle quedaba unha boa andada ata Conxo, que hoxe non tiña o corpo para baixar a casa de Luca, mentras outra voz, esa que nunca a escoitan os demais, dicíalle ao oído ao bo de Moncho que marchara, que a ver si desta volta, quedando soa, Luca , decidíase a atacarlle ó Miguel. Que canto llo agradecería ela. E esa voz ao mesmo tempo mataba a outra, máis silenciosa, que dicía... el faralle dano e logo ela correrá aos teus brazos, xa o verás.

"Adeus Ramón, un biquiño, até mañá as dez, non te esquenzas de me traer os apuntes."
"Adeus Moncho... non te me perdas polo camiño, unha aperga compadre... -e xa cando Moncho desaparecía por unha volta da rúa- Luca, veña que che acompaño a túa casa, que non son horas de andar por Galeras a soas."
"Mira... eu non teño soño Miguel... facíame andar... deixa que che acompañe un rato..."

Miguel que sabía que a enfermidade da aboa non estaba tratando ben a Luca non protestou e así aquela noite, a diferencia de outras tantas o camiño deles dous, o que sempre remataba en Galeras, quixo rematar en San Pedro. Ao contrario xusto do de Santiago que ven de aló arriba de San Marcos, do Monte do Gozo, cantas parellas gozarían nos barracóns, tantos días de Camiño e por fin unha habitación para eles sós, que vai por San Pedro... e logo, pasando pola Porta do Camiño e pola Praza de Cervantes ata a Praza do Obradoiro pasando pola Azabachería, remata no Obradoiro, o Camiño que esquiva sempre, sempre, a Casa das Crechas...

Pero eles levaban o seu propio camiño, o que vai, tanto lles gusta pasar por alí de noite, pola Quintana de mortos primeiro e logo a de vivos. E que non esquiva nunca, nunca á Casa das Crechas.

"Ti que dis se lle tomamos unha aquí, miramos a foliada un rato, que escoitase unha boa festa, e logo marchamos para casa?"
"Non sei, non sei… bueno veña, unha rápida"

Onte a noite, as Crechas eran a festa. Os gaiteiros, o violín de Quim, as pandeiretas, o tambor, o acordeón de Xan, Davide co seu cantar, as palmas… a calor, a calor que leva dun licor café con xeo a outro e cando te das conta, Luca fita o ollar de Miguel, que recoñece a mirada, e vai achegando a súa face, lentamente, lentemente, aínda con dúbidas, á de Lucía, e, ó fin, dalle un bico nos beizos.

Onte a noite, os minutos non existiron nin para Miguel nin para Luca e o camiño a San Pedro, xusto onde está o cruceiro (o bar e o de pedra), deixou de existir. Un paso, a porta das Crechas. Outro paso, a porta da casa de Miguel, San Pedro. Onte a noite, a noite foi eterna para Lucía mentras Ramón marchaba só, como sempre para a súa casa.

 

Ramón sempre foi un apoucado. Os rapaces do seu pobo o tiñan como un rapaz ó que molestar, a diana das súas inseguridades. El vivía na súa casa encollido en si mesmo. Como apenas tivo amigos cos que xogar aprendeu a imaxinar a vivir noutros lugares da súa imaxinación e empezou a ler todo aquelo que caía nas súas mans. Ramón o reservado, o neno raro. Ó cumplilos dezaoito marchou á universidade e de súpeto moveuse. Mudou. Deixou de ser o que era.

Ramón na universidade. Cando chegou a Santiago seguía a ser Ramón o reservado pero rápido comprendeu que alí todo era distinto. Ninguén o coñecía. Podía ser quen quixera el. Por outro lado a xente que empezaba a coñecer tratabao doutro xeito, pero el aínda esperaba que fosen como os seus vellos compañeiros do pobo. Pouco a pouco deixou de ser reservado e desconfiado e volveuse aberto, seguro de si mesmo, ambicioso.

O primeiro día de clase coñeceu a Lucía. Non fixeron migas inmediatamente. El case tíñalle medo e ela tan fermosa, tan feliz. Como lle ía facer caso a el? Haberían de pasar dous anos: os dous sentíanse demasiado asustados, demasiado afundidos no seu mundo, pero a el, aquela rapaza de mirada forte que sentara ó seu carón aquel primeiro día de clase, quedoulle gravada no peito como un ferro de marcar.

Cantas veces tratou de falarlle abertamente, de ter folgos para invitala a tomar un café!

De festa a festa, de examen a examen, pasaron os dous anos. As veces falaban en clase, ou incluso chegaban a intercambiar algunhas palabras nos descansos ou ó rematar a xornada, pero nada máis que eran pequenos intercambios teóricos sobre a clase que viñan de recibir ou ben o típico “qué tal levas o exame?”, “deixasme os teus apuntes?.”

Ese ano, tocoulles xuntos no grupo de prácticas e alí, entre proba e proba, no medio dos aparellos de medición descubriron que tamén podían falar de máis cousas. E logo non? Os dous viñan de pobos pequenos e rápido empezaron a falar de animais, de tardes ó carón da cociña de ferro, de castañas asadas…

Máis rápido que o que lles costara descubrirse fixéronse inseparables. Antes dun momento das súas vidas son dúas partículas cada unha polo seu lado e un segundo despois dese momento quedan tan fortemente unidos que pensan que sempre foi así.

Pero, que pasou co sentimento que el agochaba por ela? Seguiu alí dentro, que ben que se está agochadiño que non pasamos nin frío nin calor, non se sofre alí adentro. Ramón era feliz só porque eles dous eran bos amigos: estaba convencido de que ela só sería a súa amiga. Que pouca cousa se veía el para ela. Que pouco se quería no fondo, por máis que fora ambicioso, por máis que mirase alto e que pensase que el era o mellor físico, o que había chegar máis alto que ninguén estaba condenado a fracasar e el non o sabía. Moverase para seguir no mesmo sitio.

 

"Así que… por fín se decidiu…"
"Pois si, non sabes o feliz que son…"
"Alégrome por ti Luca…"
"Pois Moncho, non pareces moi contento…"
"Pois si que o estou, non te creas. Si, si que me alegro e moito, xa sabes que Miguel caeme moi ben."
"Mira, para celebrarlo invítote a comer na casa…"
"Non, non podo… quedei cos meus compañeiros… para ir comer á residencia."
"Veña, vente comer…"
"Non grazas Luca…"
"Monchiño, anda, que teño moitas cousas que che contar."
"QUE NON LUCA, QUE NON."
"Eh, bueno, vale, olvidao, vémoños mañá na clase… queres que quedemos pola tarde para tomar un café?"
"Non, hoxe teño moito que estudar… eh… Luca…"
"Dime Moncho!"
"Non… nada… ata mañá."

O Principio da Indeterminación (I) O Principio da Indeterminación (III)

O Principio da Indeterminación (I)

Fai uns anos... cando empecei iso de ter Blog, deume por escribir, e un día, lembro moi ben cando foi, saíume un conto, un conto longo ou unha historia curta, que despois de arranxar un montón de veces quedou como unha historia bastante boa e bastante fermosa. Hoxe volvo a revisala porque xa non son o mesmo que aquel homiño de fai seis anos, xa empecei a moverme pero sei de onde veño. Daquela tamén me movía pero non sabía a miña orixe... quen era. Hoxe estou a descubrir que... sei escribir e esta é a historia que, ata o momento, máis me ten impresionado. Hoxe estou a decatarme de que non é mala e, ao releela, que me encanta. E quixera compartila con vos. Espero vos guste. A min me encanta, ponme os pelos de punta e faime sentir cousas que fai tempo que non sentía, porque, en certo modo neles tres, en cada un deles, hai algo de min.

---

“Principio de indeterminación de Heisenberg: non poden determinarse, simultaneamente e con precisión arbitraria, certos pares de variables físicas, como por exemplo a posición e o momento lineal dun obxecto dado. Canta maior certeza se busca en determina-la posición dunha partícula, menos coñécese a súa cantidade de movemento lineal (Werner Heisenberg, 1927).”

Os homes somos as partículas subatómicas que forman o seu propio universo. Atraémonos e odiámonos, estamos a dar voltas, xuntámonos en íntimas fusións, separámonos soltando tal enerxía que rompe o noso mundo e as veces fuximos e non sabemos a onde ir.

E de todas esas partículas que son os homes, que se agrupan, que andas soas, que son todas distintas, había unha vez tres que se xuntaron e que se separaron e que daban voltas ao redor de si mesmas.

Tres partículas, tres átomos, unha muller e dous homes. Lucía, Ramón, Miguel.

 

Parte 1. Posición.

Lucía sabe que vai chegar tarde a clase e non está preocupada igual que non lle molesta a choiva que cae e que asemella pouca cousa, apenas uns átomos translúcidos de auga que che deixan mollado ata os osos, ou igual que hoxe non lle amola ter que cruzar o campus enteiro sen un agocho... sempre pensou no desalentador que é ter que chegar ao fin do mundo, ao Finisterre do campus... unha pagana peregriñaxe diaria ás ciencias físicas... hoxe non. Hoxe nada lle importa, nin sequera a frase de burla ca que a recibirá o Sr. Profesor de física cuántica cando apareza pola porta da clase case media hora tarde.

Hoxe nada lle importa, hoxe que non desfixo a cama no anano cuartucho do piso que comparte con Carmen e con Ana, ese vello e esborrallado piso polo que pagan case 600 euros, que mellor estaban as tres na corte das vacas da casa dos seus pais.

Hoxe nada lle importa, hoxe que si que desfixo a cama de outra persoa, un rapaz que a atraeu, como se atraen os polos dos imáns, inevitablemente, sen dúbida, dende o día que o mirou por primeira vez cas súas rastas e o seu palestino, aquel día que ela, se cadra por culpa do destino, foi a unha festa á que non tiña gañas de ir, que entrou naquela habitación chea de xente medio bébeda e saíu dela tamén ela bébeda de Miguel…

Lembranzas, lembranzas daquel día, como o vai esquecer... nunca! Ela nunca che foi alguén de saír de festa. A ela sempre lle gustou máis tomarse un cafeliño nas Crechas ou no Paraíso Perdido, que lle quedaban preto da casa, con Ramón ou cas compañeiras, e logo a casa a estudar, que andar por aí de carallada e poñerse cega de alcol como fai tanta xente agora. É o que ten facer ciencias físicas. Pobre dela se lle gustase a festa, a ver si era quen de saca-la carreira a ano por curso... Amais que ela nunca foi unha rapaza moi de ir con mozo e iso que non era fea, non... mira que non había compañeiros que devecían por saír con ela, e ela que non, que os estudos era o que importaba. Guapa era, e moito, pero non lle tiraba iso de arranxarse polas noites e saia pouco, non bebía e nunca pensou en ter mozo.

“Ja” dicía, “nin que estivese estropeada para me ter que arranxar.”

O que sempre lle prestou foi estudar que xa llo dicía a súa nai, “Mira pra nos, Lucía, nunca tivemos nada máis que traballo, os animais, a granxa e traballar, e agora temos cartos, pero nada máis, e queremos que ti estudes, que sexas o que nos nunca puidemos ser, que teñas un futuro, un bo traballo, miña Luquiña” e a aboa, na súa cadeira preto da cociña, miraba para ela como se lles dixera a veciños imaxinarios “esa é a miña neta.”

Pero ese día que tanto lembra tiña a tristura no corpo. Quen sabe. Ao mellor fora a enfermidade da aboa alá na aldea ou que xa remataran os exames ou seica foran as dúas cousas... quen o sabe? O certo é que as compañeiras metéronselle todas naquel recunchiño do piso, a súa habitación que de pequena era parecía un armario especialmente grande e apenas tiña unha pequena ventá (pero que era como catro, que dende ela tiña vista da Alameda, paraíso de vista), e que non a deixaban soa, que se viñera con elas de festa, que vas facer na casa, darlle máis voltas á cachucha esa túa, enmorriñarte toda.

“Mira guapiña, si te quedas aí acabarás la carrera y serás una gran doctora en física de lo que sea, pero nunca saberás que es un puto día de festa racahada.”

Aínda non pasara nin media hora e xa estaban as tres no Abella co primeiro corto na man.

“E sempre che poñen a mesma tapa? As patacas e o xamón?”
“Luca, mira que es parva, que non é xamón... Saberás moito de vectores e cousas desas pero de andar por aí non tes nin puta.”
“No te preocupes que hoy te desvirgamos nosotras en la noche santiaguesa!”

Un par de tabernas máis alá e, non o pode esquecer, á festa para celebrar os 30 anos da estrea de O Gran Dictador en España na asociación aquela, como era... a Gentalha, que era o lugar da festa, as dúas compis xa medio peneques e ela que non sabía ben o que facía, un par de cortos tomara, que pouco lle faltou na porta para dar a volta para casa.

“Como vas voltar ti soa, que non sabes o que haberá polo camiño.”
“Pero si é baixar polo campus sur, métome por Pelamios e case que xa cheguei.”
“Que non parva, que ti te quedas aquí, con nos.”
“Anda!, e ti falando en galego? Como che deu por aí?”
“E que aquí na asociación esta todos fálanche en galego...”
“Pailana, seguro que é por un tío...”

… e alí estaba el.

Abríronse portas con todas as posibilidades. Orbitais de Schrödinger na súa vida. Bailar, un bico, foder na súa casa, o home da túa vida ou só un rollo dun día. Falar toda a noite, ver amencer, bos amigos ou “que a min ter parella non che me vai” ou “é que me caes ben e nada máis”…

“Mira Luca, preséntoche a Miguel, un amigo da asociación.”
“Miguel, Luca. Luca, Miguel.”
“Hola, encantado. Que bonito nome, Luca, como a canción de Suzzanne Vega, Luka. My name is Luka…”
“Ah, non sei, non a coñezo. Sempre fun Luca dende pequena, non sei…”

Cantas veces falou e falou así cun home? De súpeto amencía, con ese frío que non o hai igual en todo o día e estaban a xantar no Galicia e logo el acompañábaa a súa casa. Ela estaba descolocada, toda a súa carreira facendo ese camiño noutro sentido: quería ir para o norte e camiñaba ó sur.

“Veña un bico.”
“Un bico, chámote, vale, tomamos un café e rematamos a conversa esta.”
“Vale Miguel, un bico.”
“Oes… Luca… pero seguro que non queres que suba?”
“Que non parviño, que non, vai pa casa que é tarde”
“É cedo Luca, é cedo”
“Si, depende… aburiño”

Así foi, fixéronse amigos, pero... ela... de socate, no seu corazón, tiña algo... algo que alí non estaba antes... namorouse de Miguel.

 

“E agora que fago, entro, espero á seguinte hora... veña, que só pasan vinte minutos... adentro.”

“Home, Señorita Romero, non o podo crer, vostede chegando tarde... que lle aconteceu? que a miña clase non lle era o bastante interesante e decidiu tomalo con calma...?”

Si alí está Moncho, colleulle un sitio que a clase está chea, apresa que o mona ese aínda vai soltarlle algo máis.

“Hola Luca, e ti? Pasouche al...”
“Hola Mon e grazas polo sitio, que tal a clase? Deu moita materia?”
“Non, que dis, que leva toda a clase falando de Heisenberg e da súa vida, seica é importante. Pero dime, que che acont…?”
“Veña, cala, oh!, que non me entero.”

“Joder Luca, non sei como o fas, chegas tarde e entéraste de todo. A ver, entón o Principio de incertidumbre o que di é que non se poden precisar as medicións?.”
“Que non, que pesado”
“Como que non, Luca?”
“Ben, a ver, Heisenberg referíase ás partículas porque para elas a constante de Planck é moi grande. Na mecánica clásica, que trataba os corpos macromoleculares, como un coche ou ti e eu, non se manifesta porque a constante esa é moi pequena, vale?”
“Joder, que iso xa llo entendín ao Cuántico.”
“Agora pensa que un coche é unha partícula. Se ti queres calcular a velocidade dun coche ten que se mover, non? A velocidade é a variación do espazo no tempo, polo tanto podemos calcular con infinita exactitude a velocidade pero non a localización. E para poder calcular a situación o coche ten que estar inmóbil… Pensa no GPS. Se ti lle pides que che diga a posición, onde está o coche, non che vai dicir a posición exacta, vaiche dicir a de fai uns segundos, non? Ti usas o GPS e o coche estase a mover.”
“Ah carallo! Vale, xa o collín, a medición pode ser precisa pero non podes medir dúas cousas á vez: ou mides a lonxitude de onda ou mides a frecuencia, non?”
“Si, esas son as variables conxugadas. Creo que Hawking dixo unha vez que toda materia ten asociada unha lonxitude de onda.”
“Non, a idea foi de Louis-Victor de Broglie, pero quen a desenvolveu foi Einstein”
“Ah, si, certo. Mira Mon, non che parece que todos fóramos partículas? Ti, eu... Miguel.”
“Si, supoño que é certo, atraémonos e repelémonos, como se fóramos fotóns, ou átomos, fisionámonos, fusionámonos, cada un ten a súa luz propia… Miguel?... agora que me lembro: e logo, por qué chegaches tarde hoxe á clase, Luca? Non sería por culpa de...”
“Eh, non sei si contarte… non sei, dame vergoña.”
“Veña Luca, non sexas así, que ti sabes que podes confiar en min.”
“Ben, verás, Miguel e eu… Mira, cando ti marchaches para casa onte pola noite, Miguel dixo de me acompañar a casa como sempre, pero…”

Onte saíron os tres a tomar unhas birras, como fan dende ano e medio, dúas veces á semana. A vida de Lucía mudou moito nese tempo, quen llo ía dicir. Xa non estaba quieta, parada, xa se movía, con celeridade. Un día Miguel, o seu novo amigo, coñeceu a Ramón e deixaron de ser dous, xa foron tres. Os tres amigos, as tres esquinas dun triángulo, os tres puntos dun plano. As tres partículas subatómicas.

Ela nunca pensara que foran a caerse ben... tan distintos que eran, pero mesmo foi descubrir a súa afinidade polo licor café e as barreiras racharon. As partículas, sempre as partículas, opostas, unidas.

Os tres adoraban as conversas. Cunha botella, daba igual de que, mais se era licor café mellor. As conversas eran longas, e as veces duraban toda a noite. Non sempre, que estudar era o importante. Falaban do goberno, do quecemento da terra, da música, dos libros, da guerra en Irak…

Cantas noites ela quedaba xunto eles, muda, mentres estaban a falar do mundo e da súa salvación, ou de onde era o mellor licor café (se o de Ourense ou o do Salnés: nunca chegaron a un acordo pero a moitas cheas do negro licor, si) ou de tantas e tantas cousas, pero aínda estando os tres tan xuntos, so existía Miguel, que aos seus ollos mudara en monologuista. As súas palabras quedaban dentro dela e ardían como combustible desa calor que lle ía medrando polo fondo.

Ela bebía o aire del e el vivía sen ter coñecemento.

O Principio da Indeterminación (II)